“Konutu Olmayana Konut” Politikası Ürünü : YENİMAHALLE

İkinci Dünya Savaşı sonrasında “Konutu Olmayana Konut” politikası gündeme gelmişti..
Vergi, kredi ve arsa tahsisi ile konut üretiminin desteklenmesi, kamunun konut yerine mülk konut üretimine başlaması şeklinde uygulamaya yansıyan yeni politikalar, artan nüfusun ve hızlı kentleşmenin giderek arttırdığı konut sorununa bir çözüm getirememişti.

Türkiye’deki konut politikaları uygulamalarında özel bir yeri olan Yenimahalle uygulamasına olanak sağlayan yasal adımlar 1948 yılında çıkarılan 5218 (Ankara Belediyesi’ne Arsa ve Arazisinden Belli Bir Kısmını Mesken Yapacaklara …Muayyen Şartlarla Tahsis ve Temlik Yetkisi Verilmesi hakkında Kanun) ve 5228 (Bina Yapımını Teşvik Kanunu) sayılı Kanunlarla atılmıştı.

5218 Sayılı Kanun ile belediyelere, sınırlı alanlar içinde, ucuz arsa üretme görevi verildi. Yenimahalle işte bu Kanunun Ankara Belediyesi tarafından uygulanması sonucunda ortaya çıkmış, kuruluş sürecinde ise konut yapımında bazı kolaylık ve bağışıklıklar sağlayan 5228 sayılı Kanun ile desteklenerek gerçekleşmiştir.
Yenimahalle 3 aşamada gerçekleşmiş, 61 hektar, 45 hektar ve Başvekalet Kooperatifi olan 17 hektar alan kooperatifler eliyle yapılaşmıştır.
Uygulama, merkezi ve yerel yönetim tarafından Ankara’nın konut sorununa çözüm olarak getirilmiştir.

Yenimahalle, 1946-1949 yıllarında ilin imarı ile özellikle o devrin Ankara Belediye Başkanı Ragıp Tüzün tarafından Ankara'nın yakın yerleşim alanı olarak planlanmış ve 1950 yıllarında dar gelirli işçi ve memur vatandaşları konut sahibi yapmak gayesi ile ikişer katlı olarak kurulmaya başlanmış, bugünkü gibi hızlı bir gelişme gösteren Yenimahalle, 1 Eylül 1957 tarihinde ilçe merkezi haline getirilmiştir.
Genel olarak Yenimahalle’de izlenen ucuz arsa, yapı zorunluluğu, uygun kredi politikaları ile çok kısa zamanda Ankara Nüfusunun 1/10’unu barındırabilecek planlı bir yerleşme yaratıldığı düşünülürse o dönemde uygulamanın başarısının hiç de küçümsenecek bir ölçekte olmadığı anlaşılır.

Yenimahalle’de Belediye tarafından verilen konut tip projeleri, tek veya iki katlı her yapıda tek konut ve tek mülkiyet olanağı varsayıldığından ona göre yapılmıştır. Ancak mali sebeplerle projeler binaların yapılışından başlayarak tek yapıda birden fazla konut olacak şekilde değiştirilmiştir. Bununla kalmamış, 1985’lerde yapılan plan değişiklikleri ile alan 4-5 katlı yapılaşmaya açılmıştır.

“Yenimahalle 1950'li yıllarda belediye reislerinden Ragıp Tüzün tarafından gerçekleştirilmiş ilk ve başarılı toplu konut projesidir. İlkokul 4-5. sınıfları Barbaros İlkokulu'nda, ortaokulu Yenimahalle Kız Lisesi'nde(YKL), liseyi yeni açılan Mustafa Kemal Lisesi'nde okudum (MKL).Oturduğumuz ev Miralay Nazım bey sokakta ve Barbaros İlkokulu'na çok yakındı. 8 yılım bu sokakta geçti. Mahallemizde hemen hemen herkes birbirini tanırdı. Bu sokakta her türlü yaramazlık yapılır ve gündüz gece her türlü oyun oynanırdı.”
Nejat Uğurlu’nun anıları http://nejatugurlu.blogspot.com..

Saraçoğlu Mahallesi, Or-An Sitesi, Güvenevler, Çankaya Yeşiltepe, Yenimahalle gibi bir dönemin sosyo-kültürel özelliğini gösteren alanlar, Bahçelievler örneğindeki gibi parsel parsel yıkılıp çok katlı yapılaşmasın diye 1980’lerde Ankara Koruma Kurulu tarafından “Korunması Gerekli Kooperatif Alanları” olarak koruma altına alınmıştı. Ancak daha sonra tek tek bu alanlar koruma alanı dışına çıkarılarak çok katlı yapılaşmaya ve spekülasyona açılmıştır. Bugün eski özgün Yenimahalle evlerinden pek azı ayakta kaldı.

Yenimahalle’nin tarihini vurgulayan eserler arasında Selçuklu Hükümdarı Alaaddin-i Keykubat tarafından 1222 yılında eski Bağdat Ticari Yolu ile Ankara Çayı üzerinde yaptırılan Akköprü, Yenimahalle'nin Varlık Mahallesinin İstanbul Devlet Asfaltının kenarında olup, 4 büyük, 3 küçük olmak üzere 7 kemerden oluşmuştur ve tarihi özelliğini korumaktadır.

Günümüzde Yenimahalle 500 000’i aşkın nüfusuyla alansal olarak da Ankara’nın en büyük İlçelerinden biridir.

Yenimahalle’nin oluşum ve gelişim süreci hakkında size, eğer ilgileniyorsanız, Büyükşehir Belediye’sinde bir dönem birlikte çalıştığım sevgili Yıldız Tokman’ın, “Konut Politikaları Uygulamalarında Özel Bir Örnek: Yenimahalle” adlı eserini tavsiye ederim.

Mutlu ve sağlıklı bir Haziran ayı dileklerimle..




. Ankara Magazine Dergisi, “Kent ve Çevre Köşesi”, Haziran 2006, SAYI 54, s.86'da yayınlanmıştır.