(Temmuz 2020)
Prof. Dr. Mehmet Tunçer
Çankaya Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü
Geçtiğimiz
günlerde, Ankara Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Tabiat Varlıkları Daire
Başkanlığı, Ankara Kalesi İç Kale’de 91 binanın onarılması amacıyla “İçkale 1.
Etap Sokak Sağlıklaştırma Projesi”ni uygulamaya başladı. Bu uygulamalar bildiğim kadarıyla son 40-50 yıldır, hatta
Cumhuriyet’in başından bu yana İç Kale’de yapılacak en kapsamlı onarım
çalışmaları olacaktır.
Bu
yazının amacı Ankara Kaleiçi’nde haziran 2020’de başlayan çalışmaları
değerlendirmek, Ankara Kaleiçi’ne yönelik “Koruma Amaçlı Planlama Çalışmaları” nı
özetlemek, Kültür Bakanlığı ve belediyelerin yaptığı çalışmalardan ve özellikle
Dış Kale’de bazı restorasyon ve cephe düzenleme uygulamalarından örnekler
vermektir.
“…….Son
20 yıldır hemen her seçim döneminden sonra, ve öncesinde, Ulus ile ilgili,
sayısını hatırlayamadığım kadar çok gazete, magazin haberi okudum, kestim,
biriktirdim.. “Ulus Ayağa Kalkacak”, “Tarih Canlanıyor”, “Kale’deki Eski Ankara
Evleri Onarılıyor”, “Ulus’un Çehresi Değişiyor”, “Samanpazarı Meydanı Yerinde
Yeller Esecek”, “Başkente Yeni Eğlence Merkezi (Kale)” vb......Doğal olarak
1980’lerin başında, henüz yeni mezun bir plancı olarak Ankara Belediyesi’nde
çalışırken, haberleri daha heyecanlı okur, Kaleiçi, Hacıbayram, Suluhan ve Ulus
için yaptığımız çalışmaların basındaki yansımalarını heyecanla takip ederdik.. Bunlardan
bazılarına görüş verdiğimiz halde, yazılan yalan yanlış haberlere de kızar,
üzülürdük..” (Tunçer, M., 2007)
Binlerce
yıllık geçmişe sahip Ankara Kalesi ‘nin tarihsel, arkeolojik ve kültürel
değerlerini bünyesinde barındırdığı bilinmektedir. Bu kesimlerinin planlı ve
programlı bir uygulama ile korunması ve geliştirilmesi, vakit geçirmeden
onarılması gerekmektedir. Bu gereklilik Atatürk Cumhuriyeti’nin Başkenti olan
Ankara’da yaratılan çağdaş ve modern kent olgusunu bütünleyecek olan kültürel
mirasın geleceğe bir bütün olarak aktarılması amacına yöneliktir.
Ancyra,
Enkür, Angora ve nihayet 20 yy.da Ankara Şehri binlerce yıllık bir kültürel
sürekliliğin ve uygarlıkların bir karışımı, bir sentezi olmalıdır. Geçmiş
kültür değerlerinden, şehir dokusundan mimarlık ürünlerinden, arkeolojik
değerlerden, sanat eserlerinden esinlenerek, yararlanarak, onları koruyup
geliştirerek daha ileri, daha çağdaş ve daha yaşanabilir bir çevre, bir şehir
ve bir kültür oluşturulabilir.
Bu kadar
yazıp çiziyoruz bir arpa boyu yol gidemiyoruz. Keçiören’deki Estergon Kale’si
yapımına harcanan paranın bir kısmı ile Ulus ve Kale ele alınıp çağdaş bir
tarihi kent merkezi ve dokusu haline sokulabilirdi.. Çok yazık!..” M. Tunçer
2007
Ulus’u
1932 Hermann Jansen Planı’ndan beri “Protokol
Alanı” olarak ilan ederek “KORUMA”
altına alan belediye, şimdi acaba ne yapsak da ondan kurtulsak diye plan ve
projeler üretmeye başladı.. Koruma altına alındığı günden bu yana Koruma Amaçlı
çalışmalar yapılamadığı, ya da yetersiz yapıldığı için korunamayan, giderek yok
olan kültür varlıklarımız, tarihsel değerlerimiz zaman içinde parça parça yok
olmuştu..
“Kaleiçi Tarihi Kentsel
Sit Alanı”, Jansen
planından bu yana “Protokol Alanı”
sınırlaması ile ticari merkezin baskısından uzakta olması ve herhangi bir
planlama ile şuyulandırma (parsel birleştirme) yapılmamış bulunması nedeniyle
bütünüyle korunmaya aday kent parçası olarak görülmektedir.
“Kale bir harabe
yığını olarak istifade veya büyük masrafalar ihtiyar ile gelecek nesiller için
muhafaza edilecek, gerek kültürel ve gerekse siyasi olsun milli hayatın
merkezine temel teşkil edecektir. / Böyle bir inşaatla Türkiye mevcut asarı hasebiyle (Roma’da
Kapitol, Pergamon’daki Kasır vs. gibi) herkesçe taktir edilen memleketler meydanında
girecektir. Kalenin burçlarından her biri bir Türk şehri tarafında inşa edilip,
o şehrin ismi ile tesmiye edilmesi tarzı ile bunların imarı da varidi hatırdır.
/ Ankara şehri için başka bir merkez intihap etmek mümkün değildir.” Hermann
Jansen, 1937.
Ancak,
1970’lere kadar yapılan koruma daha çok yasaklayıcı, engelleyici, ve pasif
bir koruma olduğundan, Kaleiçi konutları da, bugün bakımsız, yoğun
kullanımlı, eklenti ve bölünmelerle fiziki durumu kötü, mimari ve estetik
değerleri yok olma yoluna girmiş yapılardır. Halbuki, Kaleiçi’ ndeki yapı stoğu
da, sürdürülebilir bir kalkınma için turizm, ticaret, kültür, konut, vb.
kullanımları üstlenerek geliştirilebilecektir.
1972
yılında Ankara’da koruma amaçlı bir planlama yapılması gereği üzerinde
durularak tek yapı ölçeğinde alınan tescil kararıyla Kaleiçi’nde 14 yapı tescil
edilmiştir. Koruma-Geliştirme bölgesine temel olacak çalışmalar, 1979 yılında
ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Restorasyon Bölümü “Ankara Kalesi Koruma Geliştirme
Projesi: Tespit, Değerlendirme, Ön Kararlar” adlı kapsamlı araştırma 1987
yılında “Kale Proje Yarışması Şartnamesi” olarak yayınlanmıştır (Tunçer,
M., 2000).
Ankara Kaleiçi’nde
Korumaya Yönelik Planlama Çalışmaları
Ankara Kalesi Koruma Geliştirme Projesi’ nin “Tespit ve Değerlendirme ve Ön Kararlar”
etabında, Kaleiçi’ ne yönelik koruma, sağlıklaştırma ve geliştirme kararlarının
verilebilmesi için gerekli fiziki ve sosyo-ekonomik yapıya ilişkin bilgiler
derlenmiş ve değerlendirilmiştir.
Bu
çalışmada, koruma, sağlıklaştırma ve geliştirme kararlarının verilebilmesi için
gerekli fiziki ve sosyo-ekonomik yapıya ilişkin bilgiler derlenmiş ve
değerlendirilmiştir. Ayrıca, bu değerlendirme ışığında, mevcut planlama koruma
araç ve olanakları çerçevesinde, uygulamaya dönük Koruma - Planlama Politikası
seçenekleri ortaya konmuş, örgütlenme modelleri önerilmiştir. Aynı zamanda, fotogrametrik
ve fotografik tespit ve belgeleme çalışması yapılmış, iç ve dış tespitlerle
yapıların fiziki ve mimari özellikleri saptanmıştır.
“Yeni şehircilikte yeni şehir kısımlarının kurulmasını eski kısmın
yayılışından tamamen ayrılmak lazımdır. Hatta nazari olarak Eski Şehir üzerinde
haddi zatında bir cam levhası kapamalıdır. Bu suretle kolaylıkla bütün gidişat
takip edilerek şehri fenalıklardan korumak kabil olur. Eski şehre mümkün olduğu
kadar fazla el sürmemek gerektir. Yeni kısmın imarının tekamül ve terakkisinden
sonra eski kısma münasip bir şekilde dikkatle bağlamak kabil olur. Yeni
ihtiyaçlara göre uydurulur. Bizim vazifemiz onun hususiyetini istikbal için
saklamaktır. Bunda da, ufak tefek mevcut hataları nazarı itibara almayarak, bir
Eski Şehre ait nizamname tanzimi ile muvaffak olunur.” Hermann Jansen 1937
ANKARA
KALESİ GENEL GÖRÜNÜMÜ (Kaynak : Ankara
BŞB, Kültür ve Tabiat Varlıkları Dairesi)
1981
yılında, Başkent Ankara’ nın tarihi kent dokusunun korunması çabalarına bir
başlangıç olarak küçük bir bölgede uygulamaya geçilmesinin özendirici bir örnek
oluşturacağı düşünülmüş, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Dış
Kale, Kale Kapısı, Devdiran ve Doyran Sokak’ taki konutların cephelerinin
çevreye uyumlu bir hale getirilmesi, onarım ve cephe düzenlemesi yapılması
amacıyla bir proje hazırlanmıştır (Tunçer, M., 2000).
KALEKAPISI
SOKAK DÜZENLEME PROJESİ (KÜLTÜR BAKANLIĞI-1981)
Ancak,
bu proje sergilenerek halkın ilgi ve katılımı sağlandığı halde ne yazık ki
uygulanma olanağı bulunamamıştır.
Kaleiçi
araştırma raporunda; ".....çevrenin
düzenlenmesi sonucunda ev sahiplerinin yapıların bakım ve onarımı yönünde bir
güdü kazanmaları ve giderek daha yukarı gelir gruplarından bazı kişilerin
Kale'de ev satın alarak bunları restore etmeleri olanaksız değildir."
şeklinde bir yorum da bulunmaktadır. Nitekim, Kale Proje Yarışması sonucunda bu
yönde bir gelişim süreci yavaş olsa da oluşmuştur.
1985-
2000 arasındaki uygulamaların tümüne bakıldığında bu tür bir yaklaşımın egemen
olduğu görülmektedir. ODTÜ Çalışması “Saptama ve Belgeleme” ye yönelik bir
çalışma olarak kalmış, Kültür Bakanlığı bu çalışmayı değerlendirerek “Koruma
Amaçlı” bir plan geliştirememiştir.
Projenin
bu aşamasında; mülkiyet araştırması yapılmış, saptama ve belgeleme (tesbit ve
tescil) çalışmaları yenilenmiştir. Ankara Kalesi’ nin çevre ile olan ulaşım ve
fonksiyonel bağlantılarının belirlenmesi üzerinde durulmuştur.
Ulus ve Kaleiçi Koruma
Planlama Yarışmaları
1980’lerin
başında; Tarihi Kent Dokusu’nun 150 hektarlık bir kesimi Gayr-i Menkul Eski
Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu’nun aldığı bir kararla “Kentsel, Tarihsel, Doğal ve
Arkeolojik Sit Alanı” ilan edilmişti..
20
yıl olmuş, Ankara Büyükşehir Belediyesinde çalışırken açtığımız iki yarışma
sonucunda (1986-87’ler) “Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar
Planı” hazırlanmış, “Kaleiçi Koruma
Planı” ise yıllar geçmesine rağmen tamamlanamamıştı..
1987
Yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü ile
Altındağ Belediyesi, Büyük Şehir Belediyesi’ nin de katkılarıyla, “Ankara
Kalesi’ nin çağdaş şehircilik, ulaşım, peyzaj ve restorasyon ilkeleri açısından
günümüz ve geleceğin gereksinimlerini karşılayacak biçimde şekillenmesini
sağlayacak tasarımları elde etmek” amacıyla, “Ankara Kalesi Koruma Geliştirme (İmar Planı) Projesi” yarışmasını
açmıştır
ANKARA KALESİ KORUMA GELİŞTİRME İMAR
PLANI PROJE YARIŞMASI (1987) VE ULUS TARİHİ KENT MERKEZİ ÇEVRE DÜZENLEME
YARIŞMASI ŞARTNAMESİ (1986)
Bu
yarışmanın amacı; “.....Ankara Kalesi ve
çevresinin bugün içerdiği tarihi ve kültürel değerleriyle, geleneksel
dokusuyla, turistik çekiciliğiyle korunması ve geliştirilmesidir. Bu amaca
ulaşmak için; Kaleiçi’nde teknik ve sosyal altyapının düzenlenmesi, kent
bütünüyle doğru bir bağlantı kurulması, yapıların sağlıklaştırılması, bakım ve
onarımları ile boş alanların çevreye uyumlu olarak değerlendirilmesi gibi hem
fiziki hem de sosyal, kültürel, ekonomik düzenlemelerin bir bütün içinde ele
alınması...” olarak belirlenmiştir.
Yarışma;
konusunda şehircilik, mimarlık ve restorasyon disiplinlerinin bu daldaki bilgi
birikimi, beceri ve duyarlılığını bütünleştirmeyi ve türünün ilk örneği olması
bakımından meslek çevrelerinde büyük ilgi çekmeyi başarmıştır. 118 şartnamenin
satın alınmış ve 40 projenin teslim edilmiş olması, yarışmanın ilgi çektiğinin
bir göstergesidir.
AKMAN
Proje ltd. hazırlanan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli “Ankara Kalesi Koruma ve Geliştirme Projesi”, Ankara Kültür ve
Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından koşullu olarak onaylanmıştır.
Ancak, çeşitli nedenlerle bu proje de uygulanma olanağı bulamamıştır.
TAÇ Vakfı’nın Onarımları
Bu
çalışmalar devam ederken; Ankara Belediyesi tarafından Belediye Başkanı Mehmet
Barlas zamanında (1973) çevreye “örnek bir onarım göstermek” amacıyla satın
alınan yapılara el atılmıştır. Bu yapılar her toplantıda Kültür Bakanlığı ile
belediye arasında önemli bir gündem maddesini oluşturmuştur. 11 yıldır içinde
yaşayanlar boşaltılarak boş ve bakımsız durumda bırakılan, Kaleiçi Doyran Sokak
5, 7 ve 9 kapı numaralı eski Ankara evleri,
sonuçta, “Türkiye Anıt-Çevre ve
Turizm Değerlerini Koruma Vakfı” (T.A.Ç.)
ile 21.3.1984 tarihinde imzalanan bir protokol uyarınca onarım ve
işletmesi yapılmak üzere adı geçen vakfa devredilmiştir.
KALEİÇİ
KALEKAPISI SOKAKTAKİ T.A.Ç VAKFINA DEVREDİLEN 3 EVİN ONARIM ÖNCESİ DURUMU
20 KASIM 1985 TARİHLİ ULUS
GAZETESİ’NDE “KALEDEKİ EVLER MÜZE OLUYOR” HABERİ ve TAÇ VAKFININ ONARDIĞI 3
YAPI RESTORE EDİLMEDEN ÖNCE ve
RESTORASYON ESNASINDA YAPILARIN DURUMU (1984-1987)
Restorasyon
çalışmaları sonucunda bu evlerin, “Eski
Ankara Evi” niteliğinde lokanta, pastahane ve hediyelik eşya satış
(bakırcı, kilimci, vb.) birimleri halinde düzenlenmesi planlanmıştır. Bir dönem
bu yapılar prestij lokantası olarak hizmet vermiş, son yıllarda yeniden
onarımdan geçirilerek bir vakfa devredilmiştir.
Kalekapısı’ ndan girişte sol tarafta yer alan bu
yapılara prestij niteliği taşıyan bir kullanımın verilmesi ve zaman zaman
turistlerin, politikacıların, sanatçıların ve Ankara halkının Kale’ ye olan
ilgilerini çekmek bakımından önemli bir gelişme sayılmalıdır.
1995'lerde
durum böyleydi ve ondan sonra ağırlıklı olarak Dış Kale’de bazı bireysel
girişimlerin (Zenger Paşa Konağı, Hatipoğlu Konağı, Kınacızade Konağı,
Soroptomistler Derneği Yapısı, Doyran Sokakta bazı cephe onarımları, Kınacızade
Konağı vb) dışında Kaleiçinde kapsamlı bir çalışma yapılmadı ne yazık ki İçkale
kendi kaderine terkedildi..
Ankara
Kalesi Çalışmaları Yürütme Kurulu
Ankara
Kent Konseyi ve Konseyin en önemli bileşenlerinden Ankara Kalesi Meclisi ve
Yürütme Kurulu, Ankara’nın tarihi dokusunun nitelikli etkinliklerle tanıtılması
ve kente ilişkin farkındalığın arttırılması için konaklama, turizm, kültür ve
sanat etkinliklerine yoğunlaşıyor.
“………Ankara Kent Konseyi, Ankara Kalesi ve çevresini geliştirmek,
sorunlara çözüm üretmek için ilgili sivil toplum kuruluşları ve Kale esnafı ile
bir araya geldi. Toplantı, Altındağ Belediye Başkanı Asım Balcı, Ankara
Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Gürsel Baran ve Ankara Büyükşehir
Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Kemal Çokakoğlu’nun katılımıyla Kale
bölgesindeki bir antikacıda gerçekleşti.
Ankara Kalesi Derneği Başkanı Şevket Bülend
Yahnici moderatörlüğünde, Kale bölgesindeki aydınlatma eksikliği, otopark
sorunu, güvenlik önlemlerinin azlığı, Kale’ye ulaşım zorluğu ve birçok sorun
daha Ankara Kent Konseyi koordinasyonunda yapılan toplantı ile ele alındı.
Ankara için ortak akılla hareket eden bir iş birliği ağı kurmanın öneminden
bahsedildi…”
Ankara Kent Konseyi "Ankara Kalesi ve Çevresinin Kültür Turizmine
Kazandırılması Projesi" için
esnaftan iş adamına, akademisyenden belediye başkanlarına kadar tüm kesimleri
bir araya getirmiştir. Ankara Kale'sinin kalkınması başta olmak üzere kale
esnafının sorunları ve çözüm önerileri, turistleri hem Ankara'ya hem Ankara
Kalesi'ne çekebilmek için nelerin yapılabileceğine ilişkin tüm fikirler tartışılmaktadır.
Ankara Büyükşehir Belediyesi “İç Kale 1 Ve 2. Etaplar Sokak
Sağlıklaştırma Projesi” (2020)
Kültür
Ve Tabiat Varlıkları Daire Başkanlığı, Kaleiçi’nde Güvenliği Sağlamaya Yönelik korkuluk
montajı ve ışıklandırma projesinin ardından “İçkale 1. Etap Sokak Sağlıklaştırma Projesi” kapsamında tarihi
evlerin bulunduğu sokakların restorasyonu için aslına uygun bir proje
hazırladı.
Ankara Büyükşehir Belediyesi Kültür ve
Tabiat Varlıkları Daire Başkanlığı, Ankara Kalesi İçhisar mevkiindeki 91
binanın turizme kazandırılması için “İçkale 1. Etap Sokak Sağlıklaştırma
Projesi”ni hayata geçirecek. Bu
uygulamalar Cumhuriyet’in başından bu yana İç Kale’de en kapsamlı onarım
çalışmaları olacaktır (Haziran 2020).
İhalesi
gerçekleştirilen birinci etap restorasyon çalışmalarına kısa süre içinde başlanması
planlanırken kalenin tarihi dokusu muhafaza edilecek.
İçhisar mevkiinde bulunan bina ve yapılarda
restorasyon çalışmalarına ağırlık vereceklerini söyleyen ve Ankara Kalesi’nin
iki bin yıllık bir geçmişi olduğuna dikkat çeken Kültür ve Tabiat Varlıkları
Daire Başkanı Bekir Ödemiş, “Sokak Sağlıklaştırma” projesine ilişkin şu
detayları paylaştı:
“Geçmişten bizlere kalan tarihi, kültürel ve mimarı
bir yapı olan Ankara Kalesi’ni korumak ve gelecek nesillere aktarmak hepimizin
görevi. İç kale kısmında çalışmalarımızı üç etaba ayırdık. Şu an birinci etabın
ihalesini yaptık. 91 binanın restorasyon çalışmaları çok kısa zaman içerisinde
başlayacak. Temel amacımız tarih ve özgün mimari varlıkları ortadan kaldırmak
değil, özgün yapısına sadık kalarak yapıları korumak ve yaşatmak. Ankara Kalesi
için aydınlatma projemiz de kuruldan geçti ve ihale çalışmaları tamamlanmak
üzere. Büyükşehir Belediye Başkanımız Sayın Mansur Yavaş’ın bu konudaki
hassasiyetini Beypazarı’ndan dolayı herkes biliyor. Bu anlayışla başlayacağımız
restorasyon çalışmalarında Ankara’nın turizm potansiyeline de katkı sağlaması
için ciddi çaba sarf ediyoruz.”
ANKARA KALESİ (İÇ KALE) 1 VE 2. ETAPLAR SOKAK
SAĞLIKLAŞTIRMA PROJESİ (Kaynak: Ankara BŞB, Kültür ve Tabiat Varlıkları
Dairesi)
Dış
Kale bölgesinde 57 adedi tescilli olmak üzere 91 yapı sokak
sağlıklaştırması ile restore edilmiştir. İç kale 1 etap bölgesinde sokak
sağlıklaştırma projeleri koruma bölge kurulunca onaylanmıştır. Bu kapsamda 37
tanesi tescilli olmak üzere 58 parseldeki 73 yapı restore
edilecektir.
İç
kale 2 etap bölgesinde sokak sağlıklaştırma kapsamında ele alınarak 34 adet parsel;
29 tescilli 44 tescilsiz; toplam 73 yapı restore edilmek üzere
çalışmalar yürütülmektedir.
ÖNERİLER
Koruma, tek yapı, çevre, şehir ve
bütünü ölçeğinde geliştirme ve yenilemeyi de içermektedir. Sürdürülebilir
koruma düşüncesi çerçevesinde kültürel değerlerin korunması yanında, tarihsel
çevrelerin bir konut dokusu, konut stoku olduğu düşünülmeli ve koruma yanında
ıslah/ rehabilitasyon çabaları da etkin olmalıdır.
Koruma, geliştirme ve yenileme
çabaları, planlı, programlı ve parasal kaynaklara bağlı, etaplama ve örgütlenme
ile birlikte gerçekleştirilebilirse bilimsel ve daha başarılı olabilir. Bu
nedenle, günümüze kadar yapılan planlama çalışmalarına örgütsel ve parasal
boyut katılmalı ve öncelikler saptanarak etaplama halinde uygulama
yapılmalıdır.
“Ankara
Kaleiçi Koruma Amaçlı İmar Planı”,
Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Tabiat Varlıkları Dairesi, Altındağ Belediyesi
ve Ankara Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu işbirliği ile biran evvel hazırlanmalıdır.
Kaleiçi’nin
korunmasına yönelik bir planın ve ilgili projelerinin onanması da büyük önem
taşımaktadır. Nedenleri ne olursa olsun bu konudaki her türlü gelişme tarihsel
çevrenin giderek daha çok tahribine neden olmaktadır. Varolan araştırmalar ve
dökümantasyon derlenerek gelecek için daha detaylı çalışmalara temel olarak
değerlendirilmelidir.
Umarım
Kaleiçi, gerçekten korunmuş ve onarılmış elde kalan son özgün Eski Ankara
dokusu olarak geleceğe aktarılacaktır.
Hacı Bayram çevresindeki gibi yapay, betonlaşmış bir çevre (yeni-tarihi
eserler) oluşturulmamasını diliyorum.
KAYNAKLAR
Altındağ
Belediyesi, Kültür Bakanlığı, 1987, “ANKARA KALESİ KORUMA GELİŞTİRME
YARIŞMASI”, YARIŞMA ŞARTNAMESİ.
Ankara
Büyük Şehir Belediyesi İmar Dairesi Başkanlığı, 1986, “ULUS TARİHİ KENT MERKEZİ
ÇEVRE DÜZENLEME YARIŞMASI”, YARIŞMA ŞARTNAMESİ.
MAMBOURY, E., 1933, “ANKARA Guide Touristique” (Ankara Gezi Rehberi).
JANSEN,
H., 1937, Ankara İmar Planı Raporu.
TUNÇER, M.,
2000, “Tarihsel Çevre Koruma
Politikaları : Ankara”, Kültür Bakanlığı Yayınları 2520, Aralık 2000, Kültür Eserleri Dizisi :
281.
TUNÇER, M., 2015,
“Yıkmayın Anafartalar Çarşısını, Ulus İşhanı’nı,
Ankara Hali’ni.. Yıkamazsınız Ulus’u!.. (4)”, Ankara Magazine
Dergisi, Çevresi’ni Arayan Ankara, Alter Yay.
TUNÇER, M., 2015,
“Ulus Yine, Yeni, Yeniden "Ayağa Kalkacak!", Çevresini
Arayan Ankara, Alter Yay.
https://www.kulturservisi.com/p/tarihi-ankara-kalesinin-sokaklari-yenilenecek/
(Erişim 21.06.2020)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder