DİSİPLİNLER ARASI BİR YENİ YERLEŞİM PROJESİ : GAZİANTEP BİZİM ŞEHİR PROJESİ

 

DİSİPLİNLER ARASI BİR YENİ YERLEŞİM PROJESİ : GAZİANTEP BİZİM ŞEHİR PROJESİ

Mehmet TUNÇER     Öznur AYTEKİN 

TEMA KONUSU: DİSİPLİNLERARASI KENTSEL TASARIM 

   Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Bizim Şehir Gaziantep İli Pilot Bölge Çalışması, Hacettepe Üniversitesi T.T.O. (HT.TTM) ile 21.03.2018 tarihinde imzalanarak çalışmalara başlanmıştır. 

Projenin planlama, kentsel tasarım ve mimari aşamalarındaki çalışmalar yapılırken insan odaklı, kimlikli, akıllı, yeşil ve güvenli olmak üzere 5 temel kriter dikkate alınarak çalışmalar sürdürülmüştür. Akıllı kentler, teknoloji şirketleriyle, ar-ge birimleri ve eğitim kurumlarıyla, konut ve eğlence fonksiyonları ile donatılmıştır. Bu kentlerde yaratıcılık, yaşam tarzının ve mekan duygusunun geliştirilmesi hedeftir. Bilgi, iletişim ve medya teknolojilerinin fiziksel, sosyal ve ticari dokuyla entegrasyonu hedeflenmiştir. 

“Şehir 2023” projesi Pilot Bölge Çalışması için seçilen Şahinbey İlçe Belediye sınırları içindeki 287 hektar alanda; yeşil, güvenli, insan odaklı, kimlikli ve akıllı şehir konseptlerini bir araya getiren ve medeniyetimizin şehircilik anlayışını yeni bir vizyon olarak ortaya koymaya çalışan bir proje olup temelleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığının tamamladığı veya devam ettirmekte olduğu farklı proje ve çalışmalara dayanmaktadır. 

Proje kapsamında,  6 Üniversiteden yaklaşık 30 akademisyen; Akıllı Şehir Ekibi (HÜ), Çevre Mühendisliği Ekibi (HÜ), Jeoloji Mühendisliği Ekibi, Geomatik Mühendisliği Ekibi (HÜ) olarak projede; 11 profesör, 7 doçent, 8 Dr. Öğretim üyesi ve diğer teknik personel görev yapmıştır. 

ANAHTAR KELİMELER: Disiplinlerarası, Kentsel Tasarım, Gaziantep, Bizimşehir, Akıllı Şehir, Güvenli Şehir, Yeşil Şehir, 

1. BİLDİRİ KONUSU VE YÖNTEMİ

Bu bildirinin konusu, disiplinlerarası kapsamlı bir proje olarak 2018 yılında başlanan ve 2019 yılı ortalarında tamamlanan, TC Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na hazırlanan Gaziantep Bizim Şehir plan ve projelerini, kentsel tasarım stratejilerini ve kararlarını özetle anlatmak, karşılaşılan sorunları ve çözümleri açıklamaktır. Akıllı şehir kavramı kentsel gelişim kavramını teknoloji ile bütünleştiren bir yaklaşımdır. 

Akıllı şehir kapsamında “akıllı bina ve akıllı altyapı” kavramlarına ilişkin tasarım ilkeleri ve kodlarına detaylı olarak yer verilmiştir.  

Yeşil şehir kavramı, yenilenebilir enerji uygulamalarını destekleyen, etkin kaynak kullanımı ve katı atık yönetimini hedefleyen bir gelişme modelidir. Yeşil şehir tasarım ilkelerinin ele alındığı altıncı bölümde “enerji verimliliği, hareketli toplum, hava kalitesi ve hava kirliliğinin önlenmesi, su kullanımı ve verimliliği ve katı atık yönetimi” konuları kapsamlı olarak ele alınmıştır.

1 yılı aşkın bir sürede hazırlanan proje çalışmasında 1/100 000, 1/5000, Uygulama İmar Planları (1/1000), 1/500 ve daha büyük ölçekte,  kentsel tasarım ve peyzaj projeleri ile 1/200-1/100 ölçeklerinde mimari avan projeleri, akıllı şehir, çevre, altyapı, ulaşım vb projeleri hazırlanmıştır. Proje onayı sonrasında 3D animasyonlar ve perspektifleri ile uygulama maketleri hazırlanmıştır.  

Şekil 1. Gaziantep 2023 Projesi, Yapısal Ve Bitkisel Peyzaj Projesi Süreci, 1. Etap 3d Görseller

             Şekil 2. Gaziantep 2023 Projesi, Yapısal Ve Bitkisel Peyzaj Projesi Süreci, 1. Etap 3d Görseller

                

 Projenin tüm aşamalarında; sosyal sorumluluk içeren doğal, yeşil, kentsel ve mimari kimlik, insan odaklı, güvenli ve akıllı yaşam alanlarına entegre anlayış yaklaşımı egemen olmuştur.

Kentsel planlama ve tasarım çalışmaları, bütünlük ve etkileşim içinde tasarlanan insan, kentsel ve doğal ortamların kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını sağlar. 

Kamusal alanları, bütünleşik taşımacılığı, yaya erişimini, yürünebilirliği, yeşil alanları, rekreasyon ve oyun alanlarını, bisikletlerin kullanımını, toplu ve engelsiz taşımayı, insan ölçeğine uygunluk ve mimari kaliteyi destekleyen evrensel tasarım ilkeleri insan odaklı kentin temelini oluşturur. Şehir bağlamında, geleneksel dokuya referans veren ve yerel özelliklere ve önceliklere saygı duyan gelişim modelini destekleyen kimlik tasarımı ile temel alınmıştır.

Şekil 3. Geleneksel Sokak Gelişim Deseni ve Tasarım Düzeni

SOKAK DÜZENI: Sokak tasarımları geleneksel gelisme deseni ile uyumlu olmalı, sürpriz sokaklar ve toplanma alanları sunarak kullanıcılar için çekici kılınmalıdır.

Akıllı şehir kapsamında akıllı bina ile ilgili tasarım ilkeleri ve altyapı kavramları ayrıntılı olarak verilmektedir. Yeşil şehir enerji verimliliği, mobil toplum, hava kalitesi ve kirliliğin önlenmesi, su kullanımı ve verimliliği ve katı atık yönetimine dayanmaktadır. 

Tasarım ilkeleri, kentin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini, enerji tasarrufunu sağlayan, minimum atık üretimi, geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanımı ve kaynakların verimli kullanımını azaltmaktadır. 

Danışmanlar kadrosunun, Bakanlık elemanları ile yaptığı çok sayıda toplantı sonucunda; Bahçe Şehir modeli ile Güvenli Şehir, Akıllı Şehir, Yeşil Şehir Modellerinin özelliklerini taşıyan Plan Hükümleri geliştirilmiştir. Yol ve yeşil sistem merkezleri ve detayları bu modele göre tasarlanmıştır. 

2. BİLDİRİ AMAÇ VE KAPSAMI 

Kentsel planlar, kentsel ve peyzaj tasarımları ve mimari projeler tarihi yapı ve dokuların devamı olarak ve ayrıca Gaziantep şehrinin aşırı sıcak hava koşulları dikkate alınacak şekilde tasarlamıştır. Bu bildiri kapsamı aşağıdaki projeleri ve tasarımları, disiplinlerarası çalışmada karşılaşılan sorunları ve çözümleri de içerecektir;

1. Kentsel Nazım Planlar ve Uygulama Planları - kentsel tasarımlar (1 / 5000-1 / 1000-1/500 Ölçekler)

2. Peyzaj Projeleri (1/1000 - 1/500 Ölçek)

Projenin tüm aşamalarında; sosyal sorumluluk içeren doğal, yeşil, kentsel ve mimari kimlik, insan odaklı, güvenli ve akıllı yaşam alanlarına entegre anlayış yaklaşımı egemen olmuştur.

Kentsel planlama ve tasarım çalışmaları, bütünlük ve etkileşim içinde tasarlanan insan, kentsel ve doğal ortamların kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını sağlar. Kamusal alanları, bütünleşik taşımacılığı, yaya erişimini, yürünebilirliği, yeşil alanları, rekreasyon ve oyun alanlarını, bisikletlerin kullanımını, toplu ve engelsiz taşımayı, insan ölçeğine uygunluk ve mimari kaliteyi destekleyen evrensel tasarım ilkeleri insan odaklı kentin temelini oluşturur. 

Şehir bağlamında, geleneksel dokuya referans veren ve yerel özelliklere ve önceliklere saygı duyan gelişim modelini destekleyen kimlik tasarımı ile temel alınmıştır. Akıllı şehir kapsamında akıllı bina ile ilgili tasarım ilkeleri ve altyapı kavramları ayrıntılı olarak verilmektedir. Yeşil şehir enerji verimliliği, mobil toplum, hava kalitesi ve kirliliğin önlenmesi, su kullanımı ve verimliliği ve katı atık yönetimine dayanmaktadır. 

3. Akıllı Şehir Teknolojilerinin Gaziantep Bizimşehir Projesine Uygulanması

Akıllı bir çevrenin amacı,  ileri teknolojinin kullanılması ile kaynakları korunması ve verimli kullanılmasını sağlamak, atık yönetimi, su yönetimi ve hava yönetiminin akıllı teknolojiler/sensörler kullanılarak daha verimli bir işleyiş kazanmasını sağlamaktır. Teknolojik güncellemelerle sürdürülebilirliği sağlanan Akıllı Şehirlerde en temel hedefler; 

• Toplumsal farklılıkları en aza indirgemek, 

• Dezavantajlı grupları için yaşam pratiklerini kolaylaştırmak, 

• Verimlilik artışı-maliyet düşüşü sağlamak, 

• Kararlar için öngörülebilir analitik ortamı sağlamaktır. (Gaziantep BizimŞehir Kentsel Tasarım Rehberi, 2018)

Akıllı Şehirler ile ulaşılacak tüm çözüm ve hizmetlerin altyapısı hizmete konu olan alandan veri toplamak ile mümkündür ve bu süreç dijital bir dönüşüm gerektirmektedir.  

Akıllı Şehir çözümleri atık yönetimi, gürültü yönetimi, ulaşım/dolaşım gibi hizmet alanlarında toplanan veri üzerine uygulanan analitik yaklaşımlarla ve yazılım çözümleriyle karar verme, tasarlama, uygulama ve işletme süreçlerinin yönetimi ve bilginin hızla tüm paydaşlara yayılmasıdır. 

Akıllı şehirlerin bir diğer önemli birleşenleri ise etkileşim ve iletişimdir. Geleceğe yönelik tasarımlar etkileşim ve iletişimi kolaylaştıran, bilgi ve iletişim teknolojilerinin katılımcı bir yaklaşımla bütünleşik olarak uygulanabildiği ve yaygınlaştırıldığı bir kentsel yönetişim sağlamalıdır.  

Akıllı kent uygulamalarının tümleşik ve bütüncül bir şekilde hayata geçirilmesi için, 

– uzun vadeli bir öngörüye ve stratejiye gerek duyulduğu,

– akıllı kentler konusunda odaklanılacak 

– stratejilerin ve standartların belirleneceği ve yerel yönetimlere akıllı kent uygulamaları desteklerinin sağlanacağı kapsamlı bir «akıllı kent programının uygulanması» gerektiği açıktır.

Akıllı Şehir Uygulamaları: 

• Mobil cihazlar

• Dijital platformlar

• Nesnelerin interneti (IoT)

• Açık veri

• 3 Boyutlu baskı

• Sosyal etkileşimli robotlar

• Dron ve insansız hava araçları

10. Kalkınma Planı (2014-2018) Yenilikçi Üretim, İstikrarlı Büyüme hedefi altındaki Bilgi ve İletişim Teknolojileri alt başlığında BİT kullanımı ve yaygınlaştırılması yer almakta, bu bağlamda akıllı uygulamaların sağlık, ulaştırma, bina, enerji ile afet ve su yönetimi gibi alanlar başta olmak üzere kullanımının yaygınlaştırılması hedeflenmektedir (Efe,Ö. M., Akçapınar, E., 2018) 

2016 Yılı Programı’nın hedef ve politikaları içinde yer alan “Yaşanabilir Mekânlar, Sürdürülebilir Çevre” hedefi altındaki Bölgesel Gelişme ve Bölgesel Rekabet Edebilirlik alt hedefinde belediye hizmetlerinin standartlaştırılarak merkezi bir elektronik altyapıya kavuşturulması ve vatandaşın belediye hizmetlerinden elektronik ortamda yararlanmasına imkan sağlamak üzere Bulut Belediye Projesi’nin uygulanması önerilmektedir. 

TÜBİTAK’ın yayınladığı Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi (Vizyon 2023)’de; yaşam kalitesinin yükseltilmesi, sürdürülebilirlik göz önünde bulundurularak kalkınmanın sağlanması ve teknolojik altyapının güçlendirilmesi hedefleri bulunmaktadır. 

• 2013 Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesi Projesi’nde yer alan Bilgi ve İletişim Teknolojileri Destekli Yenilikçi Çözümler Ekseni’nde öne çıkan ilk başlık; Akıllı Kentler başlığıdır. 

– Kent Bilgi Sistemleri (KBS), kente ve kentlerde yaşayan vatandaşlara ait bilgilerin toplanmasına ve yönetilmesine olanak tanımaktadır. 

– Coğrafi Bilgi Sistemleri de (CBS) mekâna ve konuma dayalı karar verme süreçlerinde coğrafi verilerin toplanmasına, işlenmesine, yönetilmesine ve analiz edilmesine olanak tanımaktadır. 

Güvenli Şehir (Safe City) teması, kullanıcıların sosyal kriterlere göre konfor ve yaşam kalitesini arttırmayı amaçlarken, risk yönetimi ve depreme dayanıklı yapı prensiplerine dayalı yaklaşımlar mekansal kriterlere dayanmaktadır. Karma kullanım, halka açık ve engelsiz taşımacılığa öncelik, konut tasarım çeşitliliği, atık ayrıştırma ve dönüşüm, yerel olarak üretilen tarımsal gıdaların tüketimi ve satışı, halkın katılımı ve kültürel korunma amaçları çerçevesinde kendi kendine yeten konut alanları oluşturmak yerel mahalleler tasarlanmıştır. Tasarım ilkeleri, kentin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini, enerji tasarrufunu sağlayan, minimum atık üretimi, geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanımı ve kaynakların verimli kullanımını azaltmaktadır.

Akıllı kent hedeflerini gerçekleştirebilmek için CBS veritabanı kritik bir öneme sahiptir. Bizim Şehir 2023: Gaziantep projesinde belirtilen Akıllı Şehir uygulamalarının hayata geçirilebilmesi ve planlama süreçlerinde belirtilen hedef kriterler ile uyuşum testlerinin sağlıklı bir şekilde yapılması için bina, yol ve diğer kent nesnelerinin CBS tasarımında projenin diğer birimleri ile koordinasyon sağlanması için veritabanı model tasarımı çalışmaları hazırlanmıştır. 3 boyutlu modeller ise bazı Akıllı kent uygulamalarının görselleştirilmesine olanak sağlayacaktır. 

4. GAZİANTEP BİZİMŞEHİR PROJESİ PEYZAJ YAKLAŞIMLARI

Bu projede Yeşil Şehir’e yönelik Peyzaj Tasarımı, yeşil şehir ölçüt ve endeksini karşılamaya yönelik olarak; kent ile kırsal ve doğal alanlar arasındaki dengeyi sağlayacak, var olan doğal yapıyı bünyesinde yaşatacak; tüm bunları umursamayan ve mahalle kültürünü zaman geçtikçe unutturan kentleşmeye karşı ise komşuluğu sağlayan ve geliştiren peyzaj tasarımlarıyla, insanların sürekli etkileşim ve paylaşım içerisinde olmasını olanaklı kılacak yeni bir mahalle anlayışı ortaya koyacaktır. Bu bağlamda var olan geleneksel dokuyu yaşatmak ve mahallelerin doğal-kırsal alanlarla ilişkisini sağlayacak yeşil bağlantılar oluşturmak diğer bir amaçtır.

Peyzaj tasarımı çerçevesinde, bu alanda inşa edilecek yapısal doluluklara karşı yeni bir yaşam standardı oluşturup, yerleşim dokusuna nitelikli boşluklar katılması hedeflenmektedir. Bunun için sosyal yaşam ve etkinlik alanı olarak “sosyal açık ve yeşil alanlar’’ önerilmektedir. Tüm konut, ticaret, sosyal ve kültürel alan yerleşimleri bu ortak açık ve yeşil alanlara göre düzenlenecektir. Böylece kırsaldan kente geçişte kaybolan sosyo-kültürel değerlerin oluşabilmesi sağlanacaktır. Proje alanında kuzeyden güneye ve doğudan batıya uzanan 3’er yeşil aks bu amaçlar için tasarlanmıştır. Bu akslar yoğun bitki varlığına ek olarak birçok rekreasyonel olanak yaratacaktır.

Proje alanı 287 hektardır ve yoğunluk hesabı yapılamadan önce arazinin çevresi ile etkileşim kararları alınmış olup; ana-tali araç yolları ve raylı sistem hatlarının, yaya-bisiklet akslarının, ve rekreasyon alanlarının alan içinde ve kent merkezi ile entegrasyonunu sağlama potansiyeli olan ana arterler belirlenmiştir. 

Daha sonra ise amaçlarda belirtilen yeşil alanlar ve kent boşlukları (açık alanlar, etkinlik alanları vb.) ile yapı alanlarını belirleme yoluna gidilmiştir. 

Özellikle, park ve rekreasyon alanlarında, dinlenme, eğlence, spor, sosyal ve kültürel aktivitelerin yapılabileceği çok amaçlı mekanlar, doğa ile içiçe kalınabilecek sakin mekanlar, su ögesinin kullanıldığı sakin ve serin, huzur dolu mekanlar tasarlanmaktadır. Yerleşimde istenen kalitede ortak ve kesintisiz bisiklet yolları planlanmakta ve bu yollar yaya ve araç yollarına göre birbirinden ayrılmaktadır. 

Toplu taşıma transfer noktalarında ve istasyonlarında ve meydanlarda, parklarda, yaya bölgelerinde, iş merkezlerinde bisiklet park alanları planlanmaktadır. Akıllı bisiklet / bisiklet istasyonları uygulamalarında herkes bisiklet taşımacılığından faydalanmayı amaçlamaktadır.

Şekil 4. Zeugma Mahallesi 2. Etap Kentsel Tasarım Alanı Bisiklet Yolu

Bisiklet yollarının sürekliligi saglanmalı kullanıcının görüs alanına uygun isaretlendirme ve yönlendirmeleri içermelidir. 

“Şehir İçi Yollarda Bisiklet Yolları, Bisiklet İstasyonları, ve Bisiklet Park Yerleri Tasarımına ve Yapımına Dair Yönetmeliğe” uyulmuştur.  Yeşil yollarla yerleşim içi bisiklet ağının kurulması sağlanmıştır. Bisiklet aksları ana yaya aksları (promenad) ve araç trafiğine kapalı yollarda önerilmiştir. 17 farklı noktada bisiklet park alanı önerilmiştir. Bunların 5’i tramvay duraklarında ve tamamı ticaret ve yeşil alanlarının yakınında konumludur. Plan bütününde yaklaşık 13 km olarak önerilen bisiklet yolu ağı, asgari olarak 1500 metredeki tüm konut alanlarına ulaşmaktadır.

Meydanlara, toplu taşın sistemi (Tramvay) doğrudan, özel araçla yer altında tasarlanan otoparklar aracılığı ile, yaya ve bisiklet yolları ile kolayca ulaşılabilmektedir. Ticari bölgelerde servis yolları, paylaşımlı yollarla da mal ve hizmet akımı sağlanabilmektedir.

Tramvay ve Otobüsler için Akıllı Durak (Efe,Ö. M., Akçapınar, E., 2018):

 Ağ bağlantılı

 Kendi enerjisini üretebilen

 Bilgilendirme sistemleri içeren

 İnteraktif/dokunmatik özelliği olan

 Güvenlik kameraları olan

 USB şarj girişleri olan

 Otomatik arıza bildirimi yapabilen

 Gürültü ölçümü yapabilen

 Hava kalitesi bildirimi yapabilen

 Yaşlı, çocuk ve engelli ve turist dostu

 Bisiklet için uygun park

Dünya Sağlık Örgütü sağlıklı ve yaşanabilir bir kent için kişi başına düşen yeşil alan miktarını en az 10 m² olarak açıklamıştır. Peyzaj tasarımı yapılan alanımızda da kişi başına ise en az 10 m²’lik yeşil alan sürdürülebilir bir mahalle için öngörülmüştür ve alan kullanım yoğunlukları buna göre belirlenmiştir. 

5. İNSAN ODAKLI ŞEHRIN PEYZAJ ANLAYIŞI 

Peyzaj tasarımı çerçevesinde, bu alanda inşa edilecek yapısal doluluklara karşı yeni bir yaşam standardı oluşturup, yerleşim dokusuna nitelikli boşluklar katılması hedeflenmektedir. Bunun için sosyal yaşam ve etkinlik alanı olarak “sosyal açık ve yeşil alanlar” önerilmektedir. Tüm konut, ticaret, sosyal ve kültürel alan yerleşimleri bu ortak açık ve yeşil alanlara göre düzenlenecektir. Böylece kırdan kente geçişte kaybolan sosyo-kültürel değerlerin oluşması sağlanacaktır (Yılmaz, O., 2019). 

Nazım Plan’da toplu taşıma sistemlerine ağırlık verilerek taşıt-servis-yaya ayırımının yapılması ve yaya aksları ve yürüyüş yolları (Promenad) tasarlanarak yaya ağırlıklı ve öncelikli “Sakin” yerleşim planlama ilkeleri uygulanacaktır. Bu bağlamda; yerleşimin kalbi olacak merkezden yayılan ve önerilen peyzaj (açık, yeşil, rekreasyon, doğal) alanlarından geçerek, alanın her yerindeki konut alanlarına kadar ulaşan yaya, bisiklet ve hafif raylı ulaşım sistemlerinin oluşturulması bu yaklaşımın ulaşım ilkesi olmuştur.

1/5000 Ölçekli Nazım (Master) Plan hazırlanmış, topografik veriler dikkate alınmış, vadiler, dere ve tepeler korunmuş ve yoğunlukları kuzeyden güneye azaltılmıştır. 

Master Plan Şeması topografik eğimler, yamaç ve zirveler dikkate alınarak geliştirilmiştir ve yerleşim uygunluk analizi yapılmıştır (Şekil 5). Planda, hiyerarşi ve etaplama ek çizimlerle ortaya çıkarılmış ve desteklenmiştir.

Şekil 5. Bizim Şehir Projesi 1/5000 Ölçekli Nazım Plan (Planlama: Tunçer, M., Ercoşkun, Y., Ö., )

          

Planda yer alacak açık, yeşil ve rekreasyon alanları ile yapı adaları arasında bağlantı ve çevresinde kuşak görevi üstlenecek yeşil koridor ve yeşil kuşaklar da önerilen bu yaklaşımın önemli bir parçası olacaktır. 

5.1. Yaya Bölgeleri ve Meydanlar

Her şeyden önce tüm yaya odaklı peyzaj tasarımlarında; engelli, yaşlı, çocuk, hamile, hasta vb. kişilerin erişimlerini kolaylaştırmak üzere “Evrensel Tasarım İlkeleri” uygulanması ana koşul olacaktır. Her türlü sosyal ve sportif etkinlik için uygun ve yeterli açık alan ve mekanlar sağlanacaktır. Güvenli, engelsiz yürüyüş ve bisiklet yolları, açık ve yeşil alanları, yetiştiricilik üzerine hobi bahçeleri, ortak toplanma ve gösteri alanları, engelsiz ve her yaş grubundaki çocuğa hitap edecek çocuk oyun alanları oluşturulacaktır. 

Meydanlar “Avlu düşüncesi” bağlamında, farklı ölçeklerde (Kent, Semt, Mahalle, Konut) temel bir yapı/kullanım biçimi olarak kabul edilmiş ve bunların içinde planlanan etkinlik mekanları dayanışmayı ve güveni pekiştiren donatılarla desteklenmiştir. 

Şekil 6. Gaziantep 2023 Projesi Kentsel Donatılar

 

5.2. Açık Yeşil Alanlar, Rekreasyon, Spor ve Oyun Alanları

İnsan odaklı bir planlama yaklaşımında aşağıdaki kullanımların yer alması beklenir;

• Giriş alanları kullanımları (Taklar, havuzlar, heykeller vb.)

• Açık ve/veya yarı açık çok amaçlı etkinlik alanları (Amfitiyatro, meydan vb.)

• Sera veya kış bahçesi yapıları

• Açık ve/veya yarı açık sergi-satış birimleri

• Açık ve/veya yarı açık sanatsal etkinlik birimleri

• Göl, bitki havuzları ve/veya gösteri veya 

• Piknik/Mesire alan ve birimleri 

• Çocuk oyun alan ve birimleri

• Eğlence-macera parkları ve birimleri

• Açık ve/veya yarı açık spor alan ve birimleri

• Gösteri-beceri spor alan ve birimleri (kaykay, paten, buz pateni, bisiklet vb.)

• Yaya ve bisiklet yolları ve birimleri

• Donatı elemanları (Gölgeleme, Aydınlatma, Oturma, Yönlendirme vb.)

• Açık ve yarı açık otoparklar

• Tüm bu kullanımları destekleyen çeşitli ölçek ve özellikte bitkisel tasarım alanları.

5.3. Yapısal Peyzaj Tasarımı Yaklaşımı

Yapısal Peyzaj Alanları

Yapısal peyzaj kamusal ve özel açık alanlarda, yapılar arası boşluklarda ve avlularda bitkilendirme, su ögelerinin kullanımı ile serinletme, güneşlenme ve güneşten, rüzgârdan korunma gibi tasarım ögelerini içerir. Açık alanların tasarımında, mekânların birbirlerine geçişlerini sağlar, derinlik ve boşluk algısına yardımcı olur ve farklı ağaç grupları ile fiziki sınırlama ve gölgeli alanların tasarlanmasına yardımcı olur. Estetik ve işlevsel özellikleri sağlayan, sağlıklı ve güvenli ortamlardır. Tüm rekreasyon alanlarında aydınlatma ve sulama sistemleri enerji korunumlu tasarlanmalıdır. Tasarım kapsamında önerilen tüm aydınlatma armatürleri güneş enerjisi kaynaklı ve harekete duyarlıdır. Sulama armatürleri ise toprak nem duyarlıdır. Bitkisel malzemede insan sağlığına olumsuz etkisi olacak türlerden kaçınılmalı, eğimli alanlarda uygun eğim oluşturularak, ara dinlenme noktaları bırakılmalıdır. Yapısal Peyzaj alanlarının tasarımında aşağıdaki ögelere dikkat edilmelidir;

Çeşitli sosyal ve kültürel etkinliklere uygun ortam sağlama,

Kullanıcının aidiyet hissini güçlendirecek yapısal eleman ve malzemelerin kullanımı,

Kayma, sürtme, takılmaya neden olmayan ve geçirgen zeminlerin kullanımı,

Buluşma / toplanma noktalarında vurgulayan, insan ölçeğinde ve evrensel tasarım ilkelerine uygun kent mobilyalarının kullanımı,

Özellikle gölge sağlayan ve yağıştan koruyan mobilyaların (Çardak, Pergola, asma-germe sistemler vb.) kullanımı,

Yöresel değer ve kimliği önceleyen bir yapıda, çeşitli buluşma-toplanma-eğlenme-anma odaklarının oluşturulması.

Tüm yaya ve rekreasyon alanlarında aydınlatma ve sulama sistemleri enerji korunumlu olacak ve gerektiği kadar tasarlanacaktır. Her koşulda kullanıma uygun olması açısından özellikle avlu içlerinde ve yürüyüş yollarının etrafında gölgelenmiş oturma birimleri kullanılacaktır. Proje alanında sert zemin malzemesi kullanımından olabildiğince kaçınılacak, gerekli yerlerde olarak doğal taş malzeme ve geçirimli malzemeler kullanılacaktır. Oluşturulan sert zeminler yağmur ve yüzeysel suları emilimini sağlayan özellikte olacak şekilde planlanmıştır. Emilimi sağlanan bu sular toplanarak mahallenin sulama vb. kullanımları için geri dönüştürülecek biçimde altyapı sistemlerine yönlendirilebilecektir.

Ham su toplama alanları ve suyun 300.000 m3 su hasadı ile kullanılması için güçlendirilecektir. Akıllı sulama sistemleri önerilmiş ve su kullanımı, meteorolojik verilere entegre edilmiş toprak nemi sensörleriyle azalacaktır. 

Su Yönetimi (Efe,Ö. M., Akçapınar, E., 2018):

 Ağ bağlantılı su dağıtım altyapısı

 Su kalitesi takibi ve SCADA

 Anlık kablosuz tüketim ölçümü

 Tasarruflu ekipman

 Akıllı arıtma teknolojileri

 Su güvenliği

 Sızıntı tespiti ve yönetimi

 Park ve bahçe sulama sistemleri

 Yağmur suyu toplama sistemleri

 Akıllı tarımsal sulama

5.4. Bitkisel Peyzaj Tasarımı Yaklaşımı

Yeşil alanların tasarımında yöreye özgü olmayan (egzotik) türlerden ziyade bölgenin doğal bitki örtüsünde bulunan yöresel veya bölgesel türler öncelikli olarak yeğlenecektir. Böylece fazla su kullanımı ve peyzaj bakımı ekonomik maliyetleri de düşecektir. 

Yapraklı - ibreli bitki türleri kullanılarak alanın her mevsim kullanılabilir ve canlı olması amaçlanmıştır. Özellikle alanı çevreleyen sınırlarda ve alan içinde yaprak döken türler tercih edilmiştir. Böylece alanın görsel ve fiziksel olarak çevresinden ayrılması, rüzgar ve güneş etkilerine karşı önlem alınması ve alanı çevreleyen yaya yollarında her mevsim konforlu bir kullanım sağlanması hedeflenmiştir. 

Yapılan peyzaj tasarımı çalışmaları yöresel sosyal ve kültürel değerleri geleceğe taşımayı hedeflemektedir. Yere özgü peyzaj tasarımında aşağıdaki maddelere göre değerlendirme yapılmalıdır;

• Kullanılacak bitkilerde yöresel kökenli olma veya yöresel çevre koşullarına uyum sağlanma aranmalı,

• Bakım ihtiyacı ve maliyetleri düşürülmeli,  

• Kaynak tüketimi ve peyzajın sürdürülebilirliği arttırılmalı,

• Kullanılan tüm ağaç ve çalılar mekânları çeşitli mekanları tanımlayacak nitelikte olmalı,

• Yol kenarındaki veya yaya alanlarındaki kafeler için çevre oluşturmalı,

• Tüm yapısal alan ve mekânlarda yöresel mimari ve yapı özellikleri göz önünde bulundurulmalı,

• Kullanılacak tüm kent mobilyalarında yöresel yapı ve alışkanlıklara uygun olanlar öncelikle tercih edilmeli,

• Kamusal alanlarda yöresel, özgün sanat eserleri teşvik edilmeli, kamusal alanın vurgusu arttırılmalı,

• Malzemede yerel ve geçirgen zemin döşemelerine öncelik verilmelidir (HT-TTM, 2018f).

Şekil 7. Gaziantep 2023 Projesi Yapısal Ve Bitkisel Peyzaj Projesi Süreci I. Etap 

Şekil 8. Gaziantep 2023 Projesi Yapısal Ve Bitkisel Peyzaj Projesi Süreci I. Etap Alanda Kullanılan Bitki Türleri (İbreli/İğne Yapraklı Ağaçlar)

 

Şekil 9. Gaziantep 2023 Projesi Yapısal Ve Bitkisel Peyzaj Projesi Süreci I. Etap Alanda Kullanılan Bitki Türleri (Yapraklı Ağaçlar)

 

Bitkisel tasarımlar; mekânları sınırlayan, etkinlikleri destekleyen, güven duygusunu pekiştiren, kimlik kazandıran ve bölgenin iklim koşullarına dayanıklı doğal yetişen bitki kullanım öğelerine bağlı kalınarak oluşturulmuştur. Eski mahalle kültüründe yer alan dayanışma ve güven ortamının yeniden yaşatılması için oluşturulan yeşil avlu içlerine ve yürüyüş-bisiklet yolu çevrelerine komşuluk ilişkilerinin yeniden pekiştirilmesini sağlamak için bölgeye özgü yetiştirilen meyve ağaçlarının da kullanılması önerilmiştir. Planlamada aşağıdaki bitkisel kullanımların yer alması beklenir;

• Arboretum (proje alanının tamamında bölge bitkileri ağırlıklı)

• Koru ve ağaçlandırma alanları, anıtsal ağaçlandırma alanları

• Yeşil yol, koridor ve kuşaklar

• İğne yapraklı, ibreli ve yaprak döken bitki alanları

• Doğal bırakılan ve korunan alanları (doğal kimlik ve endemik bitkiler için)

• Özel yeşil alanlar ve bahçeler (tematik bahçeler; koku, renk ve ses bahçeleri, soğanlı, yumrulu, sukkulent bitki bahçeleri, şifalı ve tıbbi bitki bahçeleri, Kaya ve su bahçeleri)

• Çayır ve çimenlikler (çok amaçlı kullanımlara da uygun)

• Yer örtücü bitki alanları (ağaçlıkların altında ve genellikle çim alan yerine)

• Mevsimlik ve çok yıllık çiçekler (gerek yapısal ve gerekse yeşil alanlarda renk etkisi ve doğal çeşitliliği sağlamak üzere)

• Meyvelikler (halkın tanıması ve yararlanması için)

• Hobi alanları (sebze veya çiçek yetiştirmek üzere).

Akıllı Şehir kapsamında sensörler ile algılanan değişkenler (Efe,Ö. M., Akçapınar, E., 2018):

Mekanik: Uzunluk, alan, miktar, kütlesel akış, kuvvet, moment, basınç, hız, ivme, pozisyon, ses dalgaboyu ve yoğunluğu

Termal: Sıcaklık, ısı akışı

Elektriksel: Voltaj, akım, direnç, endüktans, kapasitans, dielektrik katsayısı, polarizasyon, elektrik alanı ve frekans

Manyetik: Alan yoğunluğu, akı yoğunlugu, manyetik moment, geçirgenlik

Işıma: Yoğunluk, dalgaboyu, polarizasyon, faz, yansıtma, gönderme

Kimyasal: Yoğunlaşma, içerik, oksidasyon/redaksiyon, reaksiyon hızı, pH miktar

5.5. Bisiklet / Yaya Ulaşım-Dolaşım Sistemi ve Erişilebilirlik

Tasarımda kendine özgü bir ulaşım-dolaşım sistemi kurgusu olması hedeflenecektir. Burada yaşayacaklar, alana girdiğinde kendini aidiyet hissi oluşturan bir tasarım yaklaşımı kapsamında, özel tasarlanmış ulaşım-dolaşım hatlarında bulacaktır.

Şekil 10. Zeugma Mahallesi 2. Etap Kentsel Tasarım Alanı Yeşil Sistem Ve Yaya Yolu Bağlantıları

 

Bunun oluşmasında canlı ve cansız peyzaj ögeleri ile altyapı ve donatı elemanları bütünlüğü önemli rol oynayacaktır. 

Alanın girişinden en son noktaya kadar güvenli, rahat ve eğlenceli bir yol kat etmeleri sağlanacaktır. Tasarımın aynı zamanda inşa edilebilme kabiliyeti ve ekonomisi, sirkülasyon akışının kusursuzluğu, ulaşım ve komşuluk ilişkilerini güçlendirme kolaylığı, esnek kullanım olanakları gibi bilişsel ölçütleri de karşılaması sağlanacaktır.

5.6. Ulaşım-Dolaşım peyzaj kalite hedefleri

• Ana Karayolları ve diğer yolların yüzeyinden emilmeyen yağmur suları içerisinde bulunan ağır metaller, toz, motor yağı gibi kirleticiler doğrudan akarsulara boşalmakta ve doğal ekosistemi etkilemektedir. Bundan dolayı gerekli önlemler alınmalıdır.

• Karayolları’nın emisyon değerleri ölçülmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.

• Karayolları bazı yerleşimlerin ortasından geçmekteyse, insan kullanımları açısından gerekli görülebilecek uygun yerlere alt ve üst geçitler yapılmalı, sinyalizasyon sistemi ile yayalar için daha elverişli koşullar oluşturulmalıdır.   

• Karayollarının kenarında yer alan yerleşim yerlerinin trafikten kaynaklanan gürültü ve kirlilikten korunması için görüntü, gürültü ve engel perdeleri yapılmalıdır.    

• Karayollarının içinde veya çevresinde yer alan reklam tabelaları görüntü kirliliğine neden olduğu için kaldırılmalıdır.

• Karayollarının yol peyzajı iyileştirilmeli, yol peyzajına uygun bitki türleri kullanılmalıdır.

• Özellikle karayolları yakınında peyzaj onarım çalışmaları yapılarak erozyon ve toprak kaybı önlenmelidir. 

• Taşıt yolu ve tali yolların altyapısı güçlendirilmelidir.  Özellikle tali yollarda uygun yerlere yönlendirme tabelaları konulmalıdır.   

• Bisiklet ve yaya yolları oluşturulmalı ve alt yapısı güçlendirilmelidir. 

• Mahalleler arası toplu taşıma olanakları arttırılmalıdır.  

Akıllı Otopark tasarımları (Efe,Ö. M., Akçapınar, E., 2018):

 Ağ bağlantılı

 Boş alanların gösterimi

 Otoparkta daha az zaman kaybı

 Akıllı yönlendirme

 Akıllı acil durum yönetimi

 Daha az personel istihdamı

 Kesintisiz hizmet kalitesi

 Hızlı ödeme

 Elektrikli araçların otoparkta şarjı

 Kapalı alanda akıllı havalandırma

5.7. Bisiklet Kullanımı

Bisiklet planlama alanın ana ulaşım aracı olarak görülmektedir. Bisikletle ulaşımın güvenli ve sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesini sağlayacak koşullar (standartlar, altyapı, donatılar) yerine getirilecektir. Uygun ve gerekli noktalara bisiklet park ve kiralama birimleri oluşturulmalıdır. Bisiklet yönetmeliğine uyulacaktır.

5.8. Yeşil Şehir Konut Çevresi Tasarım Yaklaşımları

Yeni şehirlerin planlamasında “Ekolojik Yaklaşım”; şehrin konum, iklimsel verilerine bağlı olarak var olan doğal/ekolojik verilerin değerlendirilmesi, geliştirilmesi, merkezlerde madde ve enerjinin tasarrufu, alt yapının çevre duyarlı olarak sağlıklaştırılması, atıkların geri kazandırılması gibi, çevre dostu, “Sürdürülebilir Bir Planlama” anlayışının araştırılmasını amaçlamaktadır (Tunçer, M., 1994).

Alanın doğal ve kültürel özelliklerine bağlı, sosyal ve yaşam merkezli bir tasarım yaklaşımı temel alınmış, bu tasarım; geniş alanlarda yeşil destekli ve insanların etkileşime geçmesini, sosyalleşmesini sağlayacak meydan ve etkinlik alanları ile gerçekleştirilmiştir. Küçük alanlarda ise geleneksel komşuluk ilişkilerinin de sürdürülebilmesi için avlular düşünülmüştür. 

Tüm bu alanlar ise sürekliliği sağlanmış yeşil hatlar içinde oluşturulacak yaya ve bisiklet yolları ile birbirine bağlanmıştır. Böylelikle her avlulu birim kendi içinde açık ve yeşil etkinlik alanlarına kavuşmuş, hem de birbiri ile bağını koparmamıştır. 

 Peyzaj tasarım projesinin çevreye katması amaçlanan kentlilik, sürdürülebilirlik, aidiyet, birliktelik, sosyokültürel yapı gibi bağlamlar, gelecekteki yapılaşmanın devamında da önemli rol oynamıştır. Yapıların arazide doğal yapıya zarar vermesi engellenecek, az katlı yapılarda ağaç veya gölgeliklerle, çok katlı yapılarda ise katlar arasında oluşturulan boşluklarla, aralarda ve cephelerde güneşin kontrol edilmesi sağlanacaktır. Yapı adaları aralarında ve çevrelerinde yeşil alanlara (yeşil koridor, yeşil kama, yeşil kuşak vb.) yer verilerek mekânsal niteliğin sergilenmesine, görsel ve ekolojik değerin artmasına olanak sağlanacaktır. 

Yeşil şehir hedefi ile pilot proje alanında tasarlanan yapı adalarında aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulmuştur;  

• Yapı adalarının kamusal alanlar ile bir bütün olarak, yeşile olanak sağlayacak ölçülerde tasarlanması,  

• Yapı tasarımının geleneğe uygun olarak geniş parsellerde, yatay ve düşey yeşil alanlarla birlikte tasarlanması, 

• Yapılar arası boşluklar ve ada köşelerinin dinlenmeye ve bireyler arası iletişime olanak sağlayan açık yeşil alan potansiyeli ile değerlendirilmesi ve bu alanlarda yararlanılması.    

• Yapılarda dönüşümlü malzeme kullanılması,  

• İnşaat ve yenileme süreçlerinde atık dönüşümü yapılması, 

• Uygun alanlarda çatı ve duvar bahçesi uygulamalarına yer verilmesi, 

•  Bitkilendirmede bölgeye özgü, doğal bitki örtüsünden yararlanılması, böylece sulama ve bakım süreleri ve maliyetlerinin düşürülmesi.

Şekil 11. Tasarımda Yesıl Duvar Kullanımı

 

5.9. Yeşil Şehir Bağlamında Çevresel Veriler ve İklim 

Alanın henüz tamamıyla yapılaşmamış bir bölgede bulunması olumludur ancak ileride yapılaşma sonucunda görsel ve çevresel kirleticilerin (gaz, toz, koku, gürültü, çöp vb.) artacağı unutulmamalıdır. Bu nedenle yerleşim çevresine öncelikle “Yeşil Kuşak” önerilmiştir. Havadaki gaz ve tozların elimine edilmesinde ve Karbon salınımı engellenmesinde bitki varlığının büyük etkisi vardır, bu nedenle yeşil alanlar ve ağaçlar olabildiğince fazla olmalıdır.

Gaziantep’te sıcak ve ılıman iklim görülmektedir. Kış aylarında yaz aylarından çok daha fazla yağış düşmektedir. Bu iklim kuşağında bulunması göz önüne alındığında iklimin sıcaklık, güneş, yağış ve rüzgâr etkileri öne çıkmaktadır.

Sıcaklık: Kış aylarında dış mekânlarda soğuk hava etkisi az olacağından, sıcaklık yaz aylarında insan yaşam konfor koşullarını zorlayan önemli bir sorun yaratacaktır. Bu bağlamda sıcak havayı çeşitli bitkisel ve yapısal yöntemlerle serinletmek veya sıcak hava üretimini ve akışını engellemek gerekecektir. Bu bağlamda su ve bitki kullanımı öne çıkmaktadır.

Merkezde, yaya bölgelerinde ve meydanlarda su elemanı, kaskatlı havuzlar, su/ışık gösterileri, plastik ögeler, heykel, oturma ve dinlenme pergolaları, amfi-tiyatro vd açık/yeşil alanlarla zenginleştirilmiştir. 

Meydanlar: Su elemanı, kaskatlı havuzlar, su/ışık gösterileri, plastik ögeler, heykel, oturma ve dinlenme pergolaları, amfi-tiyatro vd açık/yeşil alanlarla zenginleştirilmiştir.

Yaya yollarının, “Promenad” denilen 40 metre genişliğindeki ana yaya+bisiklet akslarında peyzaj ögeleri, arkatlar ve geniş yapraklı ağaçlarla gölgelendirilip, yağıştan etkilenmeyecek geçirgen peyzaj ve yüzeyler önerilmiştir. 

Kentsel Tasarım ve Peyzaj Projelerinde bu konu önemli bir tasarım ilkesi olarak ele alınmıştır. Her yerin beton/kaplama olmayıp, geçirgen kilit, parke taş, kayrak taş vb. kaplama ögeleri, çim ve bitki tarhlarının yoğun kullanımına yönelik tasarım notları geliştirilecektir.  

Güneş: Kış aylarında güneş ışığı istenen bir olgudur. Ancak yaz aylarında yine yaşam konfor koşullarının sağlanması amacıyla, bitkisel ve yapısal malzemelerle gölge oluşumu ile serin ortamlar sağlanması gerekecektir. Özellikle etkinlik alanları, çocuk oyun alanları ve yaya aksları gölgelendirilmelidir. Gaziantep’te güneşi enerji yönünden de değerlendirmek gerekmektedir. Büyük kapalı yapılar ve otoparklar üzerlerinde, aydınlatma donatılarında ve güneşe bakan eğimli peyzaj alanlarında güneş panelleri kullanılması önerilecektir.

Yağış: Bölgede kar yağışı çok etkili değildir. Yağmur ise bahar aylarında normal düzeyde, yaz aylarında ise çok az yağmaktadır. Bu nedenle yağmur suyundan en üst düzeyde yararlanma yoluna gidilecek; yağmur hasadı sistemleri ve toplama sistemleri (sarnıçlar-göletler) oluşturulacaktır. Böylece sulama ve kullanma suyu gereksinimine destek sağlanacaktır. Bitki seçiminde de suyu az seven “kurakçıl” bitkiler yeğlenecektir.

Rüzgâr: Bölgedeki etkin rüzgârların yapılar ve açık alanlar üzerindeki etkisi göz önüne alınarak, özellikle yaz aylarında belli yerlerden alana girip, alan havasını temizleyip, serinleterek ve nemlendirerek karşı yönden çıkması sağlanacaktır. Bunda alanda oluşturacak yeşil avlu, yeşil yol, yeşil koridor veya yeşil kuşakların etkisi büyük olacaktır.

5.10. Peyzaj Mimarlığı Açısından Yeşil Şehir Önermeleri

Öncelikle bölgede faaliyet gösteren sektörlerin kent genişlerken ortaya çıkan arazi kullanım ihtiyaçları ciddi bir çevre planlama anlayışıyla ele alınmalı ve bu konuda yüzeysel ve sadece prosedür tamamlama anlayışı yerine, konunun uzmanlarıyla iş birliği halinde dikkatlice hazırlanmış bir planlama anlayışına gidilmelidir. Bu kapsamda kent ekosistemini temel alan, kent halkına açık-yeşil alan ve rekreasyon ihtiyaçlarını bu bağlamda karşılayacak kapsamlı bir peyzaj planlama yaklaşımı, imar planlama sürecine dahil edilmelidir. Ülkesel yeşil eylem planları ve politikaları belirlenmelidir.

Konutlar inşa edilirken çok sık ve yeşil alansız konutlar inşa etmek yerine daha büyük adalar ve parseller tasarlanarak, buralarda yeşil alanlara daha fazla yer verilmelidir. Yapılarda mutlaka enerji sağlama ve koruma ilkeleri gözetilmelidir.

Yeşil alanların tasarımında yöreye özgü olmayan (egzotik) türlerden ziyade bölgenin doğal bitki örtüsünde bulunan türler öncelikli olarak yeğlenmelidir. Böylece peyzaj bakımının ekonomik maliyeti de minimize olacaktır. Ayrıca alanda bulunan nadir ve nesli tükenmekte olan türler saptanmalı ve mümkünse koruma altına alınmalıdır. 

Alandaki tarımsal faaliyetlerde ve yeşil alanların bakımında yapay girdiler (ilaç, kimyasal gübre vb.) kullanılmamalı ve olabildiğince biyolojik savaşım yapılmalıdır. 

Kent çeperlerindeki tarım alanlarının (bu alanda da olduğu gibi) yapılaşmaya karşı korunması, gerek biyotop/habitat zenginliği gerekse bitki tür çeşitliliği açısından son derece önemlidir. 

Çevreye etki edecek her türlü kullanımın ekonomik getirisi ile birlikte ekolojik kayıpları da göz önünde bulundurulmalı ve çevre üzerindeki kayıpların geri dönüşümünün çok zor olduğu unutulmamalıdır. 

Kentsel ve endüstriyel katı atıkların toplanması ve değerlendirilmesi için titiz ve kapsamlı çalışma yapılmalı, hem sanayi hem de evsel sıvı atıklarının arıtımı yoluna gidilmelidir.  

Yeşil taşıt ve yaya ulaşım sistemi uygulanmalı, motorlu taşıt dışı kullanım (raylı sistem, bisiklet vb.) özendirilmeli, trafik yoğunluğu azaltılmalıdır. Taşıt ve yaya ulaşım hatları veya alanları planlanırken, bunları tamamen beton veya asfalt ile kapatarak toprak yüzeyini örtme yoluna gitmemelidir.

Yeşil şehir anlayışında su kaynaklarının kullanımı ele alınması gereken önemli bir konudur. Tarım, yerleşim veya rekreasyon amaçlı alanlar planlanırken, gereksiz ve fazla su kullanımına yol açacak yapısal ve bitkisel kullanımlardan uzak durulmalıdır. Özellikle zorunlu olmadıkça, su kuyusu açarak ekolojik açıdan önemli olan taban suyu plansız bir şekilde tüketilmemelidir. Su ve sulama sistemleri verimli ve akıllı sistemlerle kurgulanmalıdır.

Bölge halkını bilinçlendirme çalışmaları ile yeşile, çevreye ve ekolojiye duyarlı toplum anlayışını hayata geçirmelidir. Yeşil şehire ilişkin her türlü kararda halkın katılımı önemsenmelidir. 

5.11.  Merkez İş Alanı (MİA)

Çevre Yolu’nun Güneyinde yer alan bölge Merkezi İş Alanı (MİA) olarak belirlenmiştir. Bu bölgede Kent Merkezi Fonksiyonları, gelenekselin yorumu ile oluşturulacak Han, Bedesten ve Arastalar, Merkez Camii, Geleneksel El Sanatlarının ve konaklama birimlerinin yer alacağı sokaklar ve Yüksek Nitelikte Konut Alanları birlikte planlanmıştır. Bu kesimde aynı zamanda bir de “Kültür ve Sanat Merkezi” yer alacaktır. 

Şekil 12. Bizimşehir Merkez Kentsel Tasarımı (M.Tunçer, Mart 2018)

  Bizim Şehir Merkezi; Han ve Bedesten tarzı geleneksel mimarinin egemen olduğu alçak en fazla 4 katlı E:2 olacak şekilde iç avlulu geleneksel mimari ile uyumlu ancak modern tasarımlarla şekillenecek bir Hanlar Bölgesi yer alacaktır. 

Şekil 13. Hanlar Bölgesi Tasarımı  (Kentsel Tasarım; M. Tunçer, Peyzaj Mimarlığı O.,Yılmaz, Mayıs 2018)

 

Bizim Şehir Kent merkezi planlaması yapılırken ve kentsel tasarım projeleri hazırlanırken aşağıdaki ilkelere dikkat edilmiştir;

• Geleneksel formların (Han, Bedesten, Cami, Arasta, Hamam vd.) çağdaş mimari formlarının tasarımda kullanılması,

• Dar sokaklar, sürpriz meydanlar, su ve yeşil ögelerinin ağırlıklı olduğu ve yaya ulaşımı ağırlıklı ve yürünebilir, yaya bölgeleri ve meydanlar,

Şekil 14. Sokak tasarımları

 

SOKAK TASARIMI:  Yaya yolları fiziksel hareketlilik ve yaya dolasımını evrensel tasarım ilkeleri ile desteklemelidir.

• İnsan ölçeğine uygun, aidiyet duygusu içeren, kimlikli ve estetik kent mekanları, 

• Karma kullanımlı (Ticaret, turizm, geleneksel el sanatları vd) yapıların bir arada olduğu ticari mekanlar,

• Yönlenmede güneş ve rüzgarın dikkate alındığı mekanlar, iç avlulu gölgeli, üst örtülü gölgeli korunaklı, sıcak ve soğuktan korunacak şekilde tasarlanan mekanlar,

• Küçük meydanlarla desteklenen çarşı algısı, Hanlar Sokağı, Bedesten ve Cami Arastası ile geçmişten günümüze ve geleceğe aktarılacak sosyal, kültürel ve ticari mekanlar.

Merkez ticaret bölgesinde Doğu – Batı ve Kuzey – Güney doğrultusunda uzanan yaya akslarındaki bina türleri çeşitli ticaret ve kamu binalarını içermektedir. Camii ve kültür merkezi ile, sağlık merkezi binası da diğer tip binalardır. Merkezde yer alan ve Doğu – Batı yönünde uzanan yaya aksına “Hanlar Sokağı” adı verilmiştir.

5.11.1. Hanlar Sokağı 

Hanlar Sokağı’nda bulunan tüm binalar kimlikli, akıllı, yeşil, insan odaklı, güvenli kentin gerektirdiği karakterleriyle çağdaş yaşamın ihtiyaçlarını karşılamakta ve kent için bir landmark özellikleri taşımaktadır. Gaziantep geleneksel mimarisinden gelen farklı han ve arasta tipolojileri Hanlar Sokağı için de esin kaynağı olmuştur. Sokak, merkez ticaret bölgesinde  Doğu – Batı aksında uzanmaktadır. Sokak yer alan binalar pek çok farklı ticaret işlevini barındırmaktadır. Yapı tipolojisi avlulu veya pasaj plan tipindedir.  (Gaziantep BizimŞehir Kentsel Tasarım Rehberi, 2018)

Gaziantep’te bulunan farklı han tipolojileri “Hanlar Sokağı” için esin kaynağı olmuştur. Genellikle yatay mimarinin esas alındığı Merkez ticaret bölgesinde Doğu – Batı doğrultusunda uzanan Hanlar Sokağındaki binalar pek çok değişik ticaret işlevini barındıran avlulu plan tipine sahiptir.

Merkez ticaret bölgesinde Doğu – Batı doğrultusunda uzanan Hanlar Sokağındaki binalar pek çok değişik ticaret işlevinin yanı sıra, sağlık merkezi, eğitim yapısı, camii ve Zeugma Meydanı’nı, konaklama amaçlı butik oteli barındıran han, arasta, bedesten plan tipi dikkate alınarak tasarlanmış binaları içermektedir. 

Pilot proje kapsamında konut alanlarının içinde, ana yaya yollarının kesişimin de, ticari bölgelerin yaya ağırlıklı kesimlerinde ölçeği çevredeki yapılaşmalarla orantılı meydanlar tasarlanmıştır. Bu meydanlarda, su öğeleri, oturma birimleri, gölgeli mekânlar tasarlanmıştır. Üst ölçek planlar ile tasarım alanının merkezinde önerilen Zeugma kent meydanı alan için sembolik bir nitelik taşımakta ve geçmiş ile bu gün arasında bir köprü kurmaktadır.  (Gaziantep Bizim Şehir Kentsel Tasarım Rehberi, 2018)

Tasarımın merkezinde yer alan en önemli çekim noktası Zeugma Meydanıdır. Meydan yaya, toplu taşıma ve taşıt yolları ile birlikte tasarlanmış erişilebilirliğin yüksek olduğu bir noktada konumlandırılmıştır. Meydana tramvay, yaya ve bisiklet yolları ile doğrudan, özel araç ile yer altında tasarlanan otoparklar aracılığı ile ulaşılmaktadır. Tramvay durakları tamamen yaya bağlantılı olarak üst ve alt geçitlerle tasarlanmıştır. Meydanın altında otopark düzenlemesi yer almaktadır, ayrıca meydanda toplu bisiklet park yeri bulunmaktadır.

Şekil 15. Gaziantep 2023 Projesi, Zeugma Meydanı Yapısal Ve Bitkisel Peyzaj Projesi, 3d Görsel (Kentsel Tasarım; M. Tunçer, Peyzaj Mimarlığı O.,Yılmaz, Mimari; G., Ü., Çelebi, 2018)

Gaziantep’te satılan özel ürünler, antep fıstığı, kuru biber, patlıcan, ev yapımı salçalar, baharatlar başta olmak üzere pek çok yöresel ürünün satılacağı han tipi binalar pazar yeri gibi işlev görmekte ve Merkezde yer almaktadır. 

Şekil 16. Bizimşehir Kent Merkezi’nde Ana Yaya Promenadları (Hanlar Sokak)

Bilindiği gibi, 2015 yılında Gaziantep şehri UNESCO tarafından “Yaratıcı Şehirler Ağı”na dâhil edilmiştir. Özellikle yöresel yemeklerin özgünlüğü bu kararın alınmasında etkili olmuştur. Merkezde yer alan ve yöresel yemekler yapan lokanta ile kahvehanelerin yaya aksında yer alması düşünülerek, geleneksel mimariden esin kaynağı olarak yararlanılması tercih edilmiştir. Böylece, değişik lezzetlerin sunulduğu mekanlarda çağdaş yaşamın gerekleri yerine getirilirken; geleneksel mimariden de motiflere göndermeler yapılmış ve “yerin ruhu” tasarımda dikkate alınmıştır. 

Yöresel yemeklerin pişirildiği ve servis edildiği, restoran ve kahvehaneleri kapsayacak binaların han tipi avlulu binalar olması da dahil olmak üzere; hanlar sokağındaki tüm binalar içe kapalı olmayıp, dış sokaklara da taşacak biçimde tasarlanmıştır. Bu sokağın yerli halkın ve turistin ilgisini çekmesi ve bölgeyi bir cazibe merkezi haline getirmesi hedeflenerek tasarım yapılmıştır. 

Şekil 17.Hanlar Bölgesi Tasarım  (Kentsel Tasarım; M. Tunçer, Peyzaj Mimarlığı O.,Yılmaz, Mayıs 2018)

  

Şekil 18.Hanlar Bölgesi Tasarımı  (Kentsel Tasarım; M. Tunçer, Peyzaj Mimarlığı O.Yılmaz, Mayıs 2018)

 

Hanlar sokağında yaya aksı üzerinde dinlenme mekânları, çizgisel su öğeleri, hafif strüktürlü gölgeleme elemanları, çevre dostu bir peyzaj, yoğun yeşil önerilmiştir. 

Hanlar Sokağındaki tüm binalar kimlikli, akıllı, yeşil, insan odaklı, güvenli kentin gerektirdiği karakterleriyle çağdaş yaşamın ihtiyaçlarını karşılamakta ve landmark özellikleri taşımaktadır. 

Şekil 19. Hanlar Sokağı Erken Tasarım Etüdlerinden Görseller

(Kentsel Tasarım; M. Tunçer, Peyzaj Mimarlığı O.,Yılmaz, Mimari; G., Ü., Çelebi, 2018)

  

Şekil 20. Hanlar Sokağında Hafif Strüktürlü Örtü Altında Dinlenme Olanakları

5.12. ALT MERKEZ KENTSEL TASARIM RAPORU 

5.12.1.Genel Kararlar ve Ulaşım

Bizim Şehir Gaziantep ili pilot bölge çalışması, 10 ha.lık alanda planlanan kentsel tasarım ve peyzaj projesinde; yeşil, güvenli, insan odaklı, doğa ile iç içe, toplanma alanları için; geniş yeşil alanlar ve meydanlar oluşturularak, insanların daha yaşanabilir ve sürdürülebilir mekanlarda yaşayabilmeleri ilke olarak benimsenmiştir.

Ulaşım arterlerinde doğa ile iç içe, doğanın dengesi düşünülerek, bisiklet, yaya yolları ve yeşil aksla (alle) öncelik verilmiştir. 32m.’lik hafif raylı toplu taşıma sisteminin (RTTS)  geçtiği güzergâhta bulunan rekreasyon alanlarının, birbiriyle bağlanması, insan sağlığı ve projenin bütünlüğünü sağlayabilmek için parkın, okullar ve ticaret merkeziyle bağlantılı olan meydandan 12m genişliğinde 254,83 m uzunluğunda bulunan ‘YEŞİL KÖPRÜ’ planlanmıştır. Bu planda ahşap döşemeli çelik konstrüksiyonlu malzeme ile taşıma kapasitesi arttırılıp; bisiklet yolu, oturma alanı ve ağaçların birbiriyle ahengi sağlanarak, engelsiz ve yaşlı insanların rahat kullanımı planlanarak yaklaşık %8 eğimle, güvenli, bir şekilde rahat ulaşım sağlanmıştır. Ticaret ve okullar bölgesinde, çıkar çıkmaz sokakların yaya yoluna açıldığı kesimlerde servis alanları ve otoparklar düşünülmüştür (2,5 x 5 =12,5 m2 araç otoparkı ).

Şekil 21. Alt Merkez Kentsel Tasarım Ve Peyzaj Projesi (Kentsel Tasarım; M. Tunçer, Peyzaj Mimarlığı Aytekin, Ö., 2018)

     

     

  5.12.2. Açık, Yeşil Alan Sistemi (Peyzaj Alanı ) :

Konut alanları, okullar, ticaret merkezlerini bağlayan, ağırlıklı olarak ana yaya aks (promenatlar) üzerinde, bisiklet yolları, meydanlar, oturma alanları, su öğeleri, heykeller, gölge ve serinlik sağlayabilmek adına ağaç, ağaççık ve çalılar ile peyzaj tasarımı yapılmıştır. Bu tasarım içerisinde insanların fiziksel ve ruhsal motivasyonunu sağlayabilmek, streslerini atabilmek için kayak pisti, spor aletleri, dinlenme alanları ve çocuk parkları ile desteklenmiştir.

Rekreasyon Alanı ( Habitat Parkı ): 

Habitat Parkı ismini yeşil köprüden almaktadır. Kentsel tasarım bütününde, iki adayı parçalayan 32m lik yolun insan ve doğayı parçalamadan rahat kullanımı sağlanmıştır. 

15154m2 toplam alanı bulunan habitat parkın kentin açık yeşil alan ihtiyacını karşılayabilmek adına, dinlenme alanları, piknik alanları, kafe, keokslar, sosyal kültürel mekanlar; amfi, sergi ve sanat satış alanları ile desteklenerek, geleneksel tarihi doku beraberinde yansıtılması amaçlanmıştır. Bu kapsam doğrultusunda rekreasyon alanı için tasarlanan parkın tasarımında ele alınanlar şu şekildedir;

Deprem ve toplanma alanları için geniş yeşil alanlar oluşturulmuştur. RTİ durağının olduğu mekan geniş tutularak, insanların hem bisiklet, hem de yaya olarak rahat ulaşım sağlamaları hedeflenmiştir. 

Parkın Güney alt giriş ve Kuzey üst girişlerine bisiklet park yerleri konulmuştur. Güney alt giriş kısmında 2 katlı Zeugma kafe sağlanarak geleneksel ve tarihi dokunun ışığında insanların su sesleri ile yeşil dokunun birleşiminde dinlenmeleri sağlanmıştır. Meydan geniş tutularak sert doku ile yumuşak doku birleştirilerek GD ve KB aks yürüyüşü sağlanmıştır. Toplanma alanında keoks konularak insanların her türlü ihtiyaçları karşılanmıştır. 

Yeşil köprü ile 38m’lik yoldan insanların geçişlerini rahatlatarak üst geçit yeşil aks köprüsü konulmuştur (254,83 m uzunluk ).Köprünün üstünde yaya ve bisiklet yolu ile ayrılmış yeşil yuvarlak adacıklarla, insanların gölgelik bir alanda hem parkı seyretmek, hem de dinlenmeleri sağlanmıştır.Çocukların oyun alanları unutulmamış alt, üst merkez olarak spor aletleri ve çocuk oyun mekanları planlanmıştır. 

Şekil 22. Promenad Tasarımlarına Bir Örnek (Alt Merkez) (Tasarım Ö. Aytekin)

        

Şekil 23. Yeşil Köprü Tasarım (Alt Merkez) (Tasarım Ö. Aytekin)

      

Parkın sosyal kültürel mekânları da düşünülerek, amfi ve çok amaçlı geleneksel sergi ve sanatsal satış alanları planlanmış. Bu iki noktanın birleşiminde huzur ve mutluluğu sağlayabilmek için kaskatlı havuzda su sesleri ile kamelya da oturarak kitap okuma ve çay içme alanları projelendirilmiştir.

Konut Alanlarının Planlanması: 

Adaların yoğunluklarına göre planlanması öngörülmüştür. Bu adaların yapılaşmasında max. 2 katlı olup, bireysel parselasyon yapılarak münferit yapılaşmayacak, kooperatif, şirket benzeri organize ve bütüncül olarak tek elden inşaatları yapılacaktır. Yapılan her bir bina için daire başına 1 otopark ve misafir otoparkı planlanarak yapılaşma açılacaktir. Bu konutlar cumbalı ve avlulu yapılarak, tarihi eski evlerin dokusu yansıtılacaktır. Açık yeşil alanlarda çocuk oyun alanları ve oturma alanları projelendirilmiştir.

6. Sonuçlar

Bildiri kapsamında çok farklı disiplinlerin bir araya gelmesi sonucu oluşan plan ve projelendirme çalışmaları özetlenmiştir. Hacettepe Üniversitesi TEKNOKENT (TTM) Koordinasyonunda yürütülen  “Sürdürülebilir Yapı ve Kent Tasarımı (Gaziantep Bizim Şehir)’ Projesi kapsamında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Hacettepe Üniversitesi, Çankaya Üniversitesi, ODTÜ, Gazi Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ve Gaziantep Üniversitesi  akademisyenleri bir araya gelmiştir. 

Kentsel tasarım, peyzaj ve mimari grupların Teknik Şartnamede sıralaması eksik ve yanlış olmasına ragmen sürekli koordinasyon içinde olmaları ile tasarımın bütüncül ve disiplinlerarası koordinasyon gerektiren soorunları çözülebilmiştir.  Diğer meslek grupları ve Bakanlık temsilcileri ile ortalama 15 günde bir yapılan toplantılarda da akıllı şehir, güvenli şehir, çevre, jeoloji, altyapı vb konularında planlama ve projelendirmeye doğrudan girdi sağlanabilmiştir. 

Proje; “YEŞİL, GÜVENLİ, İNSAN ODAKLI, KİMLİKLİ Ve AKILLI ŞEHİR” konseptlerini bir araya getiren ve medeniyetimizin şehircilik anlayışını yeni bir vizyon olarak ortaya koymaya çalışan bir proje olup, temelleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın tamamladığı veya devam ettirmekte olduğu farklı proje ve çalışmalara dayanmaktadır.

Proje kapsamında Gaziantep halkının yaşam kalitesinin arttırılması daha yeşil daha güvenli ve akıllı bir şehir hedeflenmiştir. Projenin tüm Türkiye’de yaygınlaştırılması Bakanlık tarafından kararlaştırılmıştır. 

 "Bizim Şehir" projesi pilot uygulaması Gaziantep'in Şahinbey İlçesi, Bağlarbaşı Mahallesi, Rezerv Yapı Alanı’nda yaklaşık 287 Hektar alanda 13.220 kişilik nüfus 1 00 ila 1,35 Emsalli yapı alanlarında yaşayacaktır. 

Bu Bldiri : Tunçer, M., Aytekin, Ö., 07-08 Mayıs 2020, “Gaziantep Bizim Şehir Projesi Projesi’nde Planlama-Kentsel Tasarım-Peyzaj Ve Mimari Süreç Bütünleşmesinde Stratejiler Ve Kararlar”, 28. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, “Kentsel Tasarımda Süreci Tasarlamak”, Tema Konusu: Disiplinlerarası Kentsel Tasarım (Çevrimiçi Sempozyum), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Kentsel Tasarım Bilim Dalı

KTS28 5. Oturum Mehmet TUNÇER, Öznur AYTEKİN Bildirisi Sunum : 

https://www.youtube.com/watch?v=aygXsRnHRK4

KAYNAKLAR

Aytekin, Ö., 2018,” Gaziantep Bizim Şehir Projesi, Alt Merkez Kentsel Tasarım Raporu” Hacettepe Üniversitesi, TTM, Gaziantep Bizim Şehir Projesi için hazırlanan Rapor.

Cezar, M. ,1983, “Typical Commercial Buildings of the Ottoman Classical Period and the Efe,Ö. M., Akçapınar, E., 2018, “Smart City Components / Visible Smart Components in Urban Design”, Hacettepe Univ. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü.

Efe,Ö. M., Akçapınar, E., 2018, “Şehirlere Değer Katan Akıllı Çözümler: Bizim Şehir Gaziantep Uygulaması”, Sunum, Hacettepe Univ. Bilgisayar Mühendisliği Bölümü.

Ercoşkun, Ö.Y. (2016) "Geleneksel Türk Kentinden Sürdürülebilirlik Çıkarımları", İdealkent Kent Araştırmaları Dergisi, Sayı:19, Cilt 7, s.522-549

Hacettepe Üniversitesi Teknokent Teknoloji Transfer Merkezi (HT-TTM), Bizim Şehir Gaziantep İli, Pilot Bölge Çalışması BAŞLANGIÇ RAPORU, Nisan 2018, Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı.

Güvenç, B., 1994, “Türk Kimliği-Kültür Tarihinin Kaynakları”, Boyut Yay.,

HT-TTM.,  Haziran - Ekim 2018, Bizim Şehir Gaziantep İli, Pilot Bölge Çalışması , 1-2-3. İLERLEME RAPORLARI YÖNETİCİ ÖZETİ, Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı.

HT-TTM. 2018. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bizim Şehi̇r Gazi̇antep İli̇ Pi̇lot Bölge Çalışması 1/5000 ÖLÇEKLİ NAZIM PLANI AÇIKLAMA RAPORU. Ankara.

HT-TTM., 2018,. T.C. Çevre ve Şehi̇rci̇li̇k Bakanlığı Bi̇zi̇m Şehi̇r Gazi̇antep İli̇ Pi̇lot Bölge Çalışması 1/1000 UYGULAMA İMAR PLANI AÇIKLAMA RAPORU. Ankara.

HT-TTM.,  Bizim Şehir Gaziantep İli, Pilot Bölge Çalışması FİNAL RAPORU, 27 Kasım  2018,  Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı.

HT-TTM., 2018,. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bizim Şehir Gaziantep İli Pilot Bölge Çalışması 1/100.000 Ölçekli Gaziantep-2040 İl Çevre Düzeni Planı. Ankara.

HT-TTM. 2018, T.C. Çevre ve Şehi̇rci̇li̇k Bakanlığı Bi̇zi̇m Şehi̇r Gazi̇antep İli̇ Pi̇lot Bölge Çalışması AKILLI ŞEHİR ÇÖZÜM RAPORU. Ankara.

HT-TTM., 2018, T.C. Çevre ve Şehi̇rci̇li̇k Bakanlığı Bi̇zi̇m Şehi̇r Gazi̇antep İli̇ Pi̇lot Bölge Çalışması MİMARİ TASARIM RAPORU. Ankara.

HT-TTM., 2018, T.C. Çevre ve Şehi̇rci̇li̇k Bakanlığı Bi̇zi̇m Şehi̇r Gazi̇antep İli̇ Pi̇lot Bölge Çalışması AKILLI ÇÖZÜMLER RAPORU VE PAFTASI, Ankara. 

Ottoman Construction System, İş Bank. Yay. , s. 25 .

Özdal, S., 04.12.2018, “Bizim Şehir Gaziantep İli, Pilot Bölge Çalışması, Kentsel Tasarım Rehberi”, 04 Aralık 2018.

Özdeş, G., 1953, “Türk Çarşıları”, Doçentlik Çalışması, İ.T.Ü. Mim. Fak., Pulhan Mat., İst.

Tekeli, İ., 1991, “Kent Planlaması Konuşmaları”, TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, 1991; Ank., S.84.

Tunçer, M., 1994, İstanbul, “V. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu : Kentsel Tasarım Ve Ekoloji”, Sunulan Bildiri: “Kent Merkezleri Planlamasında Ekolojik Yaklaşım”, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul. 

Tunçer, M., 2015, Başkent Ankara’nın Şehir Kimliği ve Kaybedilen Doğal, Kültürel Ve Arkeolojik  Miraslar  Türk Yurdu Dergisi, “Ankara’da Şehir Kimliği Ve Mimariye İlişkin Bazı Görüşler”

Tunçer, M., 06 Kasım 2018, “Gaziantep / Şahinbey Bizim Şehir Uygulama Plan Hükümlerinden  (1/1000) Ve Plan Raporlarından, Kentsel Tasarım Rehberine Girebilecek, “Kent Kimliği Ve Yöreye Özgü Değerlere Göre Tasarımı Yönlendirecek Bazı Kurallar”, Hacettepe Üniversitesi, 

Tunçer, M., Ekim 2018, Gaziantep Bizim Şehir Projesi, Uygulamaya Yönelik Kentsel Gelişim Stratejileri Ve Eylem Planı , ”, Hacettepe Üniversitesi, TTM, Gaziantep Bizim Şehir Projesi için hazırlanan Rapor.

Wheeler, S. (2003) , “Planning Sustainable And Livable Cities”, The City Reader, 3rd Edition, (eds.) LeGates, R.T. ve Stout, F., Routledge Urban Reader Series, New York, 487-496 .

Yılmaz, O., vd.,HT-TTM. 2018, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bizim Şehir Gaziantep İli̇ Pilot Bölge Çalışması Peyzaj Tasarım Raporu. Ankara.

Yılmaz, O., 2018, Gaziantep 2023 Projesi Yapısal Ve Bitkisel Peyzaj Projesi Süreci, Sunum, .C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bizim Şehir Gaziantep İli̇ Pilot Bölge Çalışması