BİR SU ŞEHRİ (WATER CITY) PROJESİ (VENEDİK II/GEDİZKENT ÖRNEĞİ)

 

BİR SU ŞEHRİ (WATER CITY) PROJESİ

 

(VENEDİK II/GEDİZKENT ÖRNEĞİ)

 

Mehmet Tunçer

 

“Dünün ütopyaları bugünün gerçeği, bugünün ütopyaları da yarının gerçekleridir”

  

 

  

GİRİŞ

 

Bu yazıda; 1980’li yılların sonlarında İzmir Büyükşehir Belediyesi için hazır-lanan ancak uygulanma olanağı bulunamayan ve o tarihlerde bir ÜTOPYA olarak nitelendirilen “Venedik II (Gedizkent) Projesi” ele alınmıştır. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Burhan Özfatura’nın (1984-1989) İzmir için ele aldığı; körfez temizleme projesi, metro projesi, Kordon Otoyolu Projesi (!), kanalizasyon ve arıtma sistemi projesi ve toplu taşın (metro) sistemi, projeleri arasında önemli bir yer tutmaktadır. Bu dönemde ve sonrasında hazırlanan ve tıpkı Venedik, Amsterdam, Milton Keynes, London Docklands vd yerleşim-lerde olduğu gibi kanallardan evlere, ticari yapılara ulaşmayı hedefleyen pro-jelerin öncüleri arasındadır. Bu yazının yazarı, bu projede Şehir Planlama, Mi-marlık, Jeoloji, Geoteknik, İnşaat Mühendisliği gibi meslek disiplinlerinden uzmanların yer aldığı kalabalık bir ekibi yönetmiş, plan ve projeleri TÜSTAŞ A.Ş. Şehir Planlama Bölümü ekibi ile birlikte hazırlanmıştır1.

 

 PROJE’NİN KONUM, AMAÇ VE HEDEFLERİ

 

“Venedik II Proje Alanı”, İzmir Büyük Şehir Bütünü içinde, Karşıyaka, Küçük Çiğli güneyinde, D.D.Y. triyaj tesisleri ve Atatürk Organize Sanayi Bölge-si’nin güneyinde, Emlak Bankası Denizbostanlısı konut alanlarının (Venedik I/ATAKENT) batısında yer alan, 9 Pafta 175 Parselde, tamamı maliye hazi-nesine ait olan toplam 320 hektarlık bir alanı kapsamaktadır. İzmir Körfezine dökülen Gediz Nehrinin yatağı körfezin alüvyonlarla dolmasını önlemek için, 1886›da değiştirilmiş ve daha önceki yatağı olan Maltepe›ye bağlanmıştır. Planlama alanı kısmen bu eski nehir deltası olup, yer yer su altında kalmakta ve kıyı kenar çizgisi belirsiz bir durum arz etmektedir.

 

Bu proje’nin amacı, günümüzde (1989) bataklık hale gelmiş ve birçok çev-re sorunu yaratan bu alanın,” İzmir Metropoliten Alan Nazım Plan kararları doğrultusunda, kentin gelecekteki prestij bölgesi olacak şekilde ıslahı, yüksek standarda konut, ticaret, rekreasyon alanları, yat limanı, marina tesisleri ve ge-rekli sosyal donanımı içeren bir kompleksin çağdaş kent planlaması, kentsel tasarım, ulaşım, peyzaj, mimarlık ve mühendislik ilkeleri açısından planlan-ması ve uygulanması» dır (Tunçer, M., vd., 1988).

 

1 Proje Ekibi :

 

  Mehmet TUNÇER / Y.Şehir Plancısı / Proje Yöneticisi - TÜSTAŞ Şehir Planlama Böl. Bşk.

   Nuray GÜRSOY / Mimar , Suat ORGUN / Şehir Plancısı, Levent UCUZAL / Şehir Plancısı

   Bülent DÜNDAR / Teknik Ressam

   Şehir Planlama Danışmanlığı : A Mimarlık Şehircilik Ltd. Şti.’den Kamutay Türkoğlu

   Peyzaj Mimarlığı Danışmanı Dr. Turgay Ateş, VİSTA Ltd.

   TÜSTAŞ Mühendislik ve Müşavirlik Şirketi, Aralık 1989

Bir Su Şehri (Water City) Projesi (Venedik II / Gedizkent Örneği)

 

Uygulama için ekonomik ve en uygun çözümlerin bulunması, işletme için gerekli ön tasarımların elde edilmesi planlamanın başlıca amaçları arasında-dır. İzmir Büyük Şehir Belediyesi VENEDİK II PROJESİ’nin zemin sondaj ve geoteknik değerlendirme çalışmaları, analitik etüd ve alternatif yerleşme modelleri ile kentsel tasarım ve bu doğrultuda Nazım ve Uygulama İmar Plan-ları, peyzaj projeleri, mimari avan projeleri ve altyapı (yol, su, kanalizasyon) avan projeleri Nisan 88 -Haziran 89 tarihleri arasında, Belediye tarafından Planlama, Projelendirme, Mühendislik ve Müşavirlik hizmetlerini yürütmek amacı ile kurulmuş bulunan “Ege Şehir Planlaması Teknolojik İşbirliği A.Ş.”-nin kurucu ortağı olan TüSTAŞ Sınai Tesisler A.Ş. 2 tarafından gerçekleştirilmiştir.

 2       TÜSTAŞ Sınai Tesisler A.Ş. 1970 yılında %48 kamu kuruluşları, %52 özel sektör payı, olmak üzere 5000 TL sermaye ile kurulmuştur. Başarılı bir çalışmanın sonucu olarak sermayesini 150.000.000 TL’ye çıkartmış olan TÜSTAŞ, ülkemizin önde gelen müşavirlik ve mühendislik kuruluşlarından biridir. TÜSTAŞ’ın ortaklık yapısındaki kamu kuruluşu payı 1997 yılında %63.87’ye çıkmış olup bu hisse oranı 25.08.2000 tarihinde özelleştirilerek, Şirketimizin %100 hissesi Özel sektör grubuna geçmiştir. TÜSTAŞ bugüne kadar tamamı 10 milyar ABD $ civarinda bir değere ulaşan yatırım projelerinin mühendislik - müşavirlik hizmetlerini gerçekleştirerek engin bir tecrübe, geniş bilgi birikimi, tecrübeli ve profesyonel bir kadro oluşturmuştur. 

http://tustas.com.tr/hakkimizda.html, Erişim 17.10.2019

PLANLAMA YÖNTEM VE SÜRECİ

 

Planlanan alanın büyüklüğüne karşın, kısmen batak ve ulaşılamayacak kadar su altında oluşu, planlamanın karar üretme sürecinde karşılaşılan en büyük kısıtlardan biri olmuştur. İzmir’in I. Derece Deprem Bölgesi oluşu nedeni ile bölgede zeminin emsal sondaj ve uygulamaları incelendiğinde zayıf oluşu, planlamanın dikkatli bir şekilde ilgili mühendislik dallarını önceden devreye sokarak yapılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.

 

Bu nedenle, proje yerleşim alanında zemin etüdleri ile ilgili çalışmalar ön-celikle yapılmış (Nisan 88- Eylül 88 arasında), alanda her birinin derinliği 30 m. olan 20 adet sondaj yeri (toplam 20*30=600 m.) ve sondaj yerlerine ulaşım yollarının programı hazırlanmıştır. Ancak sondaj yerlerinin büyük bir kısmı su altında bulunduğundan, sondaj çalışmalarına hemen başlanamamış, ulaşım yollarının Belediye tarafından yağışsız aylarda yapımı beklenmiştir. Planla-nan sondaj yerlerinin bir kısmına yol yapılabilmiş, bir kısmına ise yol yapımı mümkün olamamıştır.

 

Bu sebepten ilk açılan sondajlardaki zemin durumu da dikkate alınarak, sondaj yerleri ve derinlikleri tekrar revize edilmiş, sondaj derinlikleri arttırıl-mıştır (İzmir Kanalizasyonu ve Arıtma Tesisleri Raporu, Şubat 1988).

 

Arazideki fiili sondaj çalışmalarına 01.07.1988 tarihinde başlanmış, top-lam 600 m. sondaj açılmış, laboratuvar deneyleri de dahil olmak üzere sondaj raporu 15.08.1988’de tamamlanmıştır.

 

Sondaj çalışmaları sürerken, proje termin programının kısalığı nedeniyle planlamanın İzmir Şehri Bütünü’ne ve Planlama Alanı’na yönelik Analitik Etüd Çalışmaları tamamlanmıştır. Yakın çevre yapılaşmalarının zemin duru-muna ilişkin (Emlak Bankası Deniz bostanlısı Konut Alanları, Atakent, vd.) doküman, sondaj raporları incelenmiş, bölgede planlama ve uygulama yapmış çeşitli kışı ve kuruluşlarla görüşülmüştür.

 

Yurt içi ve yurt dışı benzer uygulama örnekleri incelenmiş, (Port Grimaud, Foster City, Amsterdam, Dockland vb.), 12 -18 Eylül 1988 tarihleri arasında Belediye yetkilileri ile Milton Keynes Şehri, Londra Doklar Bölgesi (Dock-lands)/ İngiltere, Knokke Limanı ve Zee Brügge/ Belçika ve Amsterdam/ Ho-landa’ya teknik gezi yapılmıştır.

 

İngiltere ve Belçika›da tarama, zemin ıslahı, dolgu ve zayıf zeminlerde inşaat ve altyapı teknolojisi konularında uygulamalar ve en son gelişmeler yerinde görülmüş, gerekli bilgi ve belgeler alınmış ve ilgili firmalarla görü-şülmüştür.

 

Tüm bu araştırma, gözlemler ve değerlendirmeler sonucunda, alana ilişkin Alternatif Yerleşme Modelleri oluşturulmuş ve 5 adet farklı yoğunluk ve ni-telikte Nazım Plan Şeması geliştirilmiştir (Çiğli Belediyesi Çalışma Raporu, Mart 1980).

 

İzmir Büyük Şehir Belediyesi yetkilileri ile yapılan görüşmeler sonucu, GEDİZKENT Alternatif Şeması üzerinde durulmuş, çeşitli değişiklik önerile-ri doğrultusunda bu şemanın geliştirilmesi kararlaştırılmıştır. Ayrıca mimari avan projeleri ile peyzaj projelerinde danışman kullanılması öngörülmüştür. Şehir Planlama Danışmanı olarak A Mimarlık Şehircilik Ltd. Şti.’den Dr. Ah-met Uzel ve Dr. Kamutay Türkoğlu ve Peyzaj Danışmanı olarak Dr. Turgay  Ateş görev yapmıştır.

 

Proje alanı yarı bataklık ve kıyı şeridinde bulunduğundan hazırlanmış olan Nazım Planının zemin yönünden tekrar incelenmesine büyük önem verilmiş, bu nedenle İ.T.Ü. Zemin Mekaniği otoritelerinin tecrübe ve görüşlerine baş-vurulmuştur. Nazım İmar Planı, zemin sondajları raporu, arazi ve laboratuvar deney sonuçları incelenmek ve yorumlanmak üzere İ.T.Ü. uzmanlarına gön-derilmiştir.

 

Hazırlanan “Geoteknik Değerlendirme Raporu” Nazım Plan, Uygulama İmar Planları, Kentsel Tasarım, Peyzaj Projeleri ile Altyapı Avan Projelerinin geliştirilmesinde sürekli olarak dikkate alınmıştır.

 

Geoteknik Rapor’da Nazım Planda öngörülen yapılaşmaya ait temel sis-temleri, zemin ıslahı ve geliştirme önerileri yer almaktadır. Bu görüş ve öne-riler doğrultusunda, Nazım Planda revizyonlar yapılmış, özellikle yoğunluk azaltılması, alanın büyük bir kesiminin max.2-3 katlı villalardan oluşması ve zeminin nispeten sağlam olduğu kuzey kesimlerde çok katlı teras apartmanla-rın yer seçimi kararları verilmiştir.

 

PLANLAMA KARARLARI

 

Bir ÇEVRE PROJESİ niteliği taşıyan, Venedik II/GEDİZKENT Projesi’nde aşağıdaki temel ilke ve hedefler doğrultusunda Plan Kararları verilmiştir:

 

a.   Ülke Fiziki, Bölge ve Çevre Düzeni Planı ana kararları doğrultusunda ve İzmir Metropoliten Alan Nazım Plan Kararları göz önünde bulundurularak planlama yönlendirilmiştir.

 

b.   İzmir Şehri genel gelişmesi irdelenerek, yüksek standartta konut ve çevre talepleri değerlendirilmiş, eşik ve sınırlamalar çerçevesinde kentin yaşayış ve genel mimari, kentsel karakteri ile çelişmeyen ve ülkenin potansiyelin-den yararlanan kararlar getirilmeye çalışılmıştır.

 

c.   Farklı kentsel alan kullanımlarında, yurtiçi ve yurtdışı mekan standartları karşılaştırılarak, İmar Yasası’nda getirilen standart büyüklükler minimum-da kalmak üzere, yüksek kalitede bir kent parçası geliştirmek amacı ile kent standartları belirlenmiş, bunların biçim ve konumlandırılmalarında birbirleriyle ilişkilerine dikkat edilmiş ve gelişebilir, uygulama etapları saptanan esnek bir plan anlayışı hakim olmuştur.

 

d.  Planlama alanının deniz ile iliş-kisinin her bakımdan sağlanmasına çalışılarak, ulaşım bağlantı ve şebe-kesinin kentin değişik alan ve kulla-nımları ve yakın çevresi ile bağlan-tılarının, kolay ulaşılır, gelecekteki nüfus ve yoğunluk artışı ile doğacak trafik talebini denizden/karadan karşılayabilir düzeyde ve kapasitede olması önemle üzerinde durulan husus-lardan biridir.

 

e.   Hukuki,idari, ekonomik ve teknik bakımdan ugulama kabiliyetinde, uygu-lamada alt yapıdan ütyapıya kadar tüm aşamaların etaplanmasına olanak sağlayan bir planlama öngörülmüştür.

 

f.    İzmir’in doğal, kültürel, mimari, ekonomik ve estetik değerlerini ve çevre sağlığını koruyucu, bu değerlere katkı sağlayacak bir planlama anlayışına özen gösterilmiştir.

 

g.   Deniz kıyısı yerleşim özellikleri, deniz ile konut ve diğer kullanımların ilişkisi göz önünde bulundurularak, “VENEDİK” adının çağrıştırdığı ka-nal ve göletlerle su kullanımının yerleşimin iç bölgelerine kadar taşınması, motor, bot, yat, kayık ve benzeri taşıtlarla maksimum düzeyde ulaşım sağ-lanması amaçlanmıştır.

 

Venedik, Amsterdam, Viyana gibi kentler daha çok su ulaşımı ve yayalar için tasarlanmış kentlerdir. Deniz ortasında adalar üzerine kurulmuş, kanallar ile ulaşım yapılan rüya şehirdir Venedik. Venedik; yüzyıllardır su ile yaşamın içiçe olduğu; tarih, kültür ve sanat şehridir. Venedik; San Marco Meydanı’n-dan başlayan ve Büyük Kanal (Canale Grande) ile kent içine dağılan bir su sistemine sahiptir. Kent içine araç sokulmamakta tamamen yaya, bisiklet ve su üzerinde ulaşım sağlanmaktadır. Kanallarda gondollar, küçük tekne ve motorlarla ulaşım sağlanmaktadır. Venedik’te de 400’den fazla köprü 114 farklı kanalı birleştirmektedir.

  

 Şekil 1: Venedik Kenti Eski Bir Planda (Kaynak : https://www.redbubble.com/people/ bravuramedia/works/22719972-vintage-map-of-venice-italy-1764)

 

Şekil 2: Venedik II (Gedizkent) Projesi Maketi (Üstte) 

i. Bölgenin I. Derece Deprem Bölgesi olması ve zeminin ıslah gerektirmesi nedeni ile, herhangi bir şiddetli deprem ihtimaline karşı olası tehlike düzeyini en aza indirgemek, arazi kullanım türü ve yoğunluğu ile yerleşme düzeni ve alt yapı tesislerinin yerleştirilmesinde mevcut zemin koşullarına göre en az riskli ve akılcı kararların verilmesi başlıca ilkelerden biri olmuştur.

 ANALİZ

 

Analiz aşamasında; tasarım alanının doğal yapısı, yakın çevresi, İzmir kent bütünü ile ilişkisi araştırılmış ve ilgili tüm veriler toplanarak bir veri tabanı oluşturulmuştur.

 Bu bilgiler; makro kararların üretilmesinde kullanılmış, sentez ve değer-lendirme çalışmaları sonucunda, planlama alanının her bir bölümünün hangi tür kullanımlara daha uygun olduğu belirlenmiştir. Dolgu ve tarama yapılacak alan ve miktarları, marina yer seçimi ve kapasitesi, yeşil alan dağılımı, oran-ları, ticari ve sosyal üniteler yer seçimi, rüzgâr yönü ve güneşlenme durumu-na göre tüm planlama alanında yer seçecek kullanımların (özellikle I.Derece ulaşım aksları/ yol ve kanal ile buna bağlı konut adalarının yönlenmesinde bu ilkeye azami dikkat edilmiştir) yönlendirilmesi gibi temel kararlar verilmiştir.

Alana yerleştirilecek nüfus büyüklüğü, niteliği saptanarak (alan bir prestij yerleşim olacaktır) gerekli yüksek standartta sosyal servisler, eğitim, ticaret ve açık alan kullanımlarının alan ve yüzde olarak miktarları belirlenmiştir.

 

SENTEZ

 

Nazım Plan Araştırma Raporu’nun hazırlanması ve 1/10 000 ölçekte ön tasarı seçeneklerinin geliştirilmesi sonucunda, derlenen bilgiler ışığında tasarım ala-nına ilişkin bir çalışma yapılmıştır.

 

a.   Planlama analizinde ve sentezde 1/5000 ölçekli Nazım Planda kullanılma-sı temel olan veriler ile gelişme amaç ve hedefleri belirlenmiştir.

b.   Tasarım alanına yerleştirilecek olan hane halkı büyüklüğü, sayıları, yapıla-rı, gelir düzeyleri vb. sosyo-ekonomik veriler, varsayımlar saptanmıştır.

c.   Prestij konut alanı için öngörülen konut tipleri ve net-brüt alan kullanımla-rı ön tasarıları geliştirilmiş, planlamada yer seçim kriterlerine göre yerleş-tirilmiştir.

 

d.   Sentez aşamasında, konut alanları için gerekli donatılar, sosyal servisler ve hizmet gereksinimi, yurtiçi ve yurtdışı kentsel standartlar karşılaştırması ve sentezi yapılarak, erişebilirlik ve yer seçimi kriterlerine göre planlama-ya girdi olarak verilmiştir.

 

 PLAN SEÇENEKLERİNİN (ALTERNATİFLERİN) GELİŞTİRİLMESİ [1/10 000]

 Analitik etütler sonucunda, prestij konut alanı olma özelliklerini taşıyan, çağ-daş ve akılcı bir kent oluşturmak amacıyla farklı yaklaşımlarla, 1/10 000 öl-çekli beş adet değişik seçenek plan şeması geliştirilmiştir.

 

PLANLAMA YÖNTEMİ

 Planlama Uygulama Sürecinin Aşamaları:

 VENEDİK – II / Gedizkent Projesi, ilk planlama ilke ve taslaklarından, uygu-lamaya kadar çeşitli aşamalardan geçerek 5000 (veya üstündeki alternatifle-riyle) konutluk bir kent yaratılmasını hedef almaktadır.

 Planlama Aşamasının Kapsamı

 

Bu aşamada İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne sunulacak olan planlama aşamasının bileşenleri;

 

•      Planlama ve tasarım araştırmaları,

 

•      Kentsel ve mimari tasarım ön projeleri,

 

•      Altyapı ve mühendislik raporlarından oluşmaktadır.

 

Bu kapsamdaki aşamaların nitelikleri kısa ve uzun dönem amaçları ilişikteki şemadan izlenebilir.

Planlama Hedefleri

Bu ölçekte bir konut alanı mekânsal planlaması ulusal boyutta, kentsel bo-yutta, sosyal, ekonomik ve politik pek çok olguyu sürükleyici ve yönlendirici nitelikler içerir. Bu genel çerçeve içinde planlama aşağıdaki özel hedeflere yönelecektir;

 

•      Sosyal yapı,

 

•      Ekonomik yapı,

 

•      Fiziksel çevre,

 

•      Kent görüntüsü.

 

Sosyal Yapı Hedefleri

 •      Genellikle orta-üst ve üst gelir grubuna yönelik uygulamanın hedef alın-ması ve bunların çevreyle bağdaştırılması,

 •      Yaratılacak mekânlarda her gruptan insanı kaynaştıracak, toplumsal ya-bancılaşmayı engelleyecek nitelikler aranması,

 •      Planların zaman içindeki gelişim ve değişimlere olanak verecek esneklikte olması,

 

•      İzmir Nazım Plan kapsamında, İzmir’in gelişme bölgesinde bulunan ala-nın planlanmasında konut alanlarının, açık ve yeşil alanlar, sosyal, kül-türel, rekreasyonel, ticaret, hizmet bölgeleri ile bütünleştirilerek CANLI BİR ORTAM yaratılması; böylelikle çağdaş toplu yaşamın özelliklerini yansıtan bir bütüne ulaşılması, temel sosyal yapı hedefleridir.

 

Ekonomik Yapı Hedefleri

 

Ekonomik ve toplumsal gelişme politikaları ile konut ve ulaşım politikalarının bütünleştirilmesinde ve buna bağlı planlama sürecinde daha da geliştirilecek olan bölgeye kaynak akımını sağlayıcı önlemlerin, bu kapsamda yapılacak ekonomik araştırmalar ışığı altında plan ekonomisinin düşünülmesi gerek-mektedir. Ekonomik faktörlerin tek bir eleman çerçevesinde değil, çeşitli kar-şılaştırmalar ve değerlendirmelerle geniş ve kapsamlı olarak ele alınması, bu çerçeve içinde;

•      Jeolojik duruma göre ortaya çıkabilecek sorunları önleyici çözümler,

 

•      Optimum ulaşım sistemi kurulması ve su-araç-yaya ulaşım sistemlerinin ayrılması,

 

•      Alanın inşaata elverişli olmayan bölümlerinin gelir getirici açık alan olarak düzenlenmesi,

 

•      Yürüme uzaklıklarını en aza indiren yerleşme sistemi ve rant artışını karşı-layacak bir yapılaşma düzeninin getirilmesi hedef alınmıştır.

 

Fiziksel Çevre Hedefleri

 

•      Yapı ve tesislerin projelendirilmesinde çağdaş bilim, teknik ve estetik un-surlar bağdaştırılacak; doğal çevre ve fiziksel çevre arasındaki uyum gerek tek evi, gerekse tüm araziyi bir bütün olarak algılayan çağdaş tasarım anla-yışı içinde ele alınacaktır.

 

•      Böyle bir organizmanın yaratılmasında şehircilik ve mimarlık çalışmaları birbirinden soyutlanmayacak; bütün (yerleşim alanı) ve parçalar (yapı) bir bütünlük içinde ele alınacak, geniş bir ölçekler yelpazesinde sürekli bir geri besleme (feedback) düzeni kullanılacaktır,

 

•      Çevredeki farklı işlevlerle (konut, çalışma, ulaşım gibi) ilişkiler irdelene-cek, çevreye katkı sağlanacaktır,

 

•      Tüm yapılar ve konut birimlerinde, kullanımda olabilecek değişmelere uyum gösterecek esneklik projelendirmenin hedefi olacaktır,

 

•      İşlevler arası eklemlemelere olanak sağlayan dış mekanların (yollar, top-lantı yerleri, çarşılar) açık alanlarla bütünleşmesinin; iniş-çıkışlar, gölge ışık oyunları ve geçişlerle sağlanması nitelikli çevrenin ön şartlarından ola-caktır.

 

•      Konut alanlarının tasarımında kültürel, sosyal ve ekonomik eylemlerle iliş-ki, yaya yolları ve yürüme uzaklıkları açısından etüt edilecek, farklı yaşam beklentileri dikkate alınacaktır.

 

•      Ulaşım sisteminde yaya-trafik ayrımı temel olacak, her eve servis ve her eve yaya yolu ilkesi benimsenecektir.

 

•      Peyzaj ve yeşil örtü (landscape) açısından iklime uygun ağaç türleri, dü-zenlenmiş parklar, çimlendirilecek alanlar araştırılacak, kişi başına düşen yeşil alanlarda belirli standartlara uyacaktır. Yeşil örtü ile çevre sorunları arasındaki ilişki tamamlanacak ve yeşil örtü aracılığıyla bazı çevre sorun-larının çözümlenmesi göz önüne alınacaktır.

  

Kentsel Görüntü Hedefleri

 

•      Yaratılacak yerleşim alanının okunurluğunu sağlayacak ögelerin tasarımı;

 

–  Yollar, düğüm noktaları, bölgeler,

 

–  Çeperler – kenarlar, nirengiler,

 

•      Yaratılacak çevrenin;

 

–  Yapısı, kimliği, anlamı.

 

•      Yaratılacak mimari biçimlerin;

 

–  Çağdaş anlayışın sentezi olması ve öz değerlerin korunması.

 

 

NAZIM PLAN KARARLARI

 

Varsayımlar

 

İzmir Büyükşehir Bütünü Şehir Formunu etkileyecek bazı varsayımlar aşağı-da sıralanmıştır:

 

1.   İzmir gelecekte de büyük bir hızla büyüyecektir.

 

2.   Bölge Merkezi olma nedeni ile artan yeni metropoliten alan, ülke ölçeğin-de ve uluslararası bölgesel fonksiyonlar yüklenilecektir.

 

3.   Aile büyüklüğü küçülecek, sosyal strüktür değişimi nedeniyle daha fazla konuta ve nüfus artışına oranla daha konut alanına ihtiyaç olacaktır.

 

4.   Kentsel nüfus kompozisyonu (yaş, piramidi) gençler lehine değişecek, genç nüfus için gerekli hizmetlerin sayısal değeri artacaktır.

 

5.   Küçük endüstriler, dış pazarla rekabet nedeni ile büyük kuruluşlar halinde birleşme gösterecekler. Bu üniteler için büyük sanayi alanlarına ihtiyaç olacaktır.

 

6.   Bunun sonucunda nüfusun az bir kısmı aynı yörede yaşama ve çalışma olanağına sahip olacaktır. Bu geleceğin toplumunun “işine taşıtla giden kişiler” olacağı gerçeğidir.

7.   Bunun yanında “Toplu Taşımacılığının” da kamu yararlı genel araçlara daha çok ihtiyaç olacağı açıktır.

 

İZMİR METROPOLİTEN ALAN NAZIM PLANI

 

İzmir Metropoliten Alanı; F’inci Derece Merkezler ve alt ticari merkezler ko-nusunda Metropoliten bütündeki tüm yerleşme alanlarının mümkün gelişme yönlerinde strüktürel değişimlerle gelecekteki ihtiyaca cevap vermek üzere büyüyecekleri öngörülmüş olup, bunların ana gelişme yönlerindeki üç tane-sinin bazı önemli fonksiyonları da yüklenerek ikinci derecede Metropoliten Merkez niteliğini almaları düşünülmektedir. Bunlar:

 

a.    Emlak Bankası tarafından uygulanacak yeni gelişme alanları bütününde Karşıyaka, Deniz Bostanlısı, Çiğli Merkezi,

 b.    Bornova Merkezi,

c.     Eşrefpaşa, Şirinyer, Buca Merkezler Dizisi olacaktır.

 Planlama kararları gereğince iki gelişme aksındaki endüstri yerleşme bütün-leri;

a.    Kuzeydeki Şemikler – Çiğli – Ulucak – Menemen – Aliağa,

b.    Güneyde Karabağlar – Gaziemir – Cumaovası yerleşmeleri arasında, ge-rekli rezerv alanlar da bırakılarak planlanmıştır.

 

KONUT ALANLARI PLAN NOTLARI

 Ana planlama kararlarından ve plan dönemi sonunda kabul edilen Büyük Şe-hir Bütünü nüfus projeksiyonu 1.466.000 kişiden hareketle 3695 ha tutarın-daki yerleşik alan, 1985 yılında bugünkü konut alanları da dahil 9723 hektara çıkartılmış ve yerleşme alanında ortalama brüt yoğunluk 110 kişi/ha kabul edilmiştir (Nazım Plan Raporu).

 

E.K.B – DENİZ BOSTANLISI (İZMİR) ÖRNEĞİ

Deniz Bostanlısı Toplu Konutlarının bulunduğu arazi bataklık halde iken, 1956 yılında 2.470.958 m2 olarak m2’si 5 kuruştan bankaca satın alınmış ve gerekli altyapı tesisleri ile konut yapımına uygun hale getirilmiştir.

 

Konut inşaatları 5 kısım olarak planlanmıştır:

 

1.   Kısımda 6 tipte 18 blok 340 konut,

 

2.   Kısımda 6 tipte 40 blok 1188 konut,

 

3.   Kısımda 3 tipte 10 blok 200 konut,

 

4.   Kısımda 2 tipte 17 blok 380 konut,

 

5.   Kısımda ortak sosyal ve kültürel tesisler yer almaktadır.

 

Toplam blok tipi 12, blok adedi 85 ve toplam konut adedi 2108’dir. Konut-lar 1 oda 1 salon, 2 oda 1 salon, 3 oda 1 salon olarak düzenlenmiştir. Çoğun-luğu 3 oda 1 salon oluşturmaktadır. Konutların tümü net 100 m2’nin altında kalmaktadır. Zemin katlar genellikle ticarete ayrılmıştır. Okul, sosyal ve kül-türel tesisler, rekreasyon alanları gibi tesisler toplu konut inşaatının kapsamın-da bulunmaktadır. İnşaatlar geleneksel teknoloji ile yapılmıştır. Yalnızca bir Yıldız Blok’ta prefabrik teknoloji uygulanmıştır.

 

SONUÇ

 

Toplu konut alanının tümünü kapsayan bir yönetim organizasyonunun kurul-mamış olması, her bir birimi kendi başının çaresine bırakmaya yöneltmiştir. Bu da ortak mekânların kullanımını, bakım ve onarımını ve işletilmesini güç-leştirmektedir.

 

Konut fiyatları verilen kredi miktarının çok üzerinde olduğundan ancak belli gelir düzeyine hitap etmektedir. Bu ise Toplu Konut (Sosyal Mesken) amacından uzaklaşmaktadır. Bataklık bir arazinin değerlendirilmiş olması olumlu karşılanmaktadır.

 

 İZMİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ VENEDİK II (GEDİZKENT) PROJESİ

 Venedik II Planlama Alanı; İzmir Körfezinin Kuzeyinde, D.D.Y. Triyaj (de-polama) tesisleri ve Atatürk OSB Güneyinde, Emlak Bankası Deniz Bostan-lısı konut alanlarının batısında yer alan Küçük Çiğli yakın çevresinde, 9 Pafta 175 Parsel ile konumlanmıştır (Harita 1 – Venedik II Planlama Alanının İzmir Büyükşehir Bütünü İçindeki Konumu).

  

  Harita 1: Planlama Alanının İzmir Büyükşehir Bütünü İçindeki Yeri.

 İzmir Körfezine dökülen Gediz Nehrinin yatağı körfezin alüvyonlarla dol-masını önlemek için, 1886’da değiştirilmiş ve daha önceki yatağı olan Mal-tepe’ye bağlanmıştır (1). Planlama alanı olan eski nehir yatağı, günümüzde yer yer su altında kalmakta olup, kıyı kenar çizgisi belirsizdir. Toplamda 320 hektarlık alanın yaklaşık 220 hektarlık kısmı yerleştirilebilir alan olarak ıslah edilecektir.

  

PLANLAMA ALANI YAKIN ÇEVRESİ/KARŞIYAKA, BOSTANLI VE BÜYÜK ÇİĞLİ

İzmir’de konut alanları, gelir gruplarının tabakalaşmasına koşut bir farklılaş-ma göstermektedir. Üst gelir grupları, Körfez kıyısındaki, Alsancak, Karşıya-ka, Göztepe, Küçükyalı, Güzelyalı gibi semtlerin kıyı şeridinde yerleşmiştir.

Özellikle Alsancak, en üst gelirli grubunun yerleştiği bir kesimdir. Böyle ni-telikli yüksek kiralık konut alanları, genellikle, sıçrama yapmayıp, merkezin gelişme yönünde belli başlı yollar boyunca büyümektedir. Ancak, İzmir’de yüksek gelir gruplarının konut alanları böyle bir gelişim göstermemektedir. Alsancak Semti, bir yandan liman ve sanayi, bir yandan da gelişen Merkez İş Alanları ve Fuar ile çevrelenmiş olduğundan bir gelişme yönü bulamamıştır.

 İZMİR METROPOLİTEN ALAN NAZIM PLAN (İMANP) KAPSAMINDA “VENEDİK – II” PLANLAMASINDA DEĞERLENDİRİLEN ANA KARARLAR

İzmir Metropoliten Alanı, İzmir – Merkez, Karşıyaka, Bornova, Karaburun, Çeşme, Urla, Seferihisar, Selçuk, Torbalı, Bayındır, Kemalpaşa, Menemen, Foça, Dikili, Bergama, Kuşadası, Manisa – Merkez ilçeleri alanları olarak tanımlanmaktadır (İzmir Metropoliten Alan Nazım Plan Raporu, 1982).

Venedik II Planlama Alanı; İzmir Büyükşehir bütünü içinde yer almak-tadır ve İzmir MANP’ nda, gelecekteki ihtiyaca cevap vermek üzere büyü-meleri ve bazı önemli fonksiyonları yüklenerek “İkinci Derece Metropoliten Merkez” niteliğini almaları planlanmıştır. Kısmen Emlak Bankası tarafından uygulanacak yeni gelişme alanlarını içeren Karşıyaka, Deniz Bostanlısı ve Çiğli Merkezi’ne komşu bir konumda yer almaktadır.

 

Nazım Plan Uyulması Zorunlu Hükümlerine Göre:

 

1.   Yürürlükteki Belediyeler İmar Planlarındaki “Mesken bölgelerdeki ayrık yapı nizamına bağlı olan veya ikili blok yapılması gereken yapı adaların-da” bina cepheleri toplamı 24 m.’yi geçemez veya üçlü bloklar teşkil edi-lemez.

 

2.   1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Nazım Planı içinde olup, detay planları bulunan konut alanlarında İzmir Nazım Plan Raporu Ek I ve III’ deki Şehirsel Teçhizat ve Standartlar aranacaktır.

3.   Konak – Üçkuyular ve Karşıkaya sahil bantlarında azami blok uzunluğu 20 m’yi geçemez. İnşa edilmiş binaların sağır cephelerine bitiştirilecek ya-pılar da 6 m.’den az olmamak üzere bir yada iki parsel bloklaşma yapılabi-lir.

İzmir Büyükşehir Nazım Plan verisi olan Alt Merkezin Emlak Bankası tarafından, “Venedik II” alanının doğusunda yer seçmesi düşünülmektedir.

 

6.  Kısım inşaat alanındaki 1170 konuta ilave olarak, Deniz Bostanlısı’nda, 270 ha’lık bir alanda 64.600 nüfuslu 17.000 konut planlama çalışmaları sür-mektedir (Şekil 1). Bu merkezin asıl fonksiyonu, alt bölge ölçeğinde hizmet-lerde beklenen gelişmeleri destekleyici görevini üstlenmesidir.

Alsancak ve Konak gibi mevcut iş merkezlerine deniz yolu ile kurulabilen hızlı ulaşım, gelecek yıllarda İzmir Organize Sanayi Bölgesi ve Aliağa Nem-rut Limanı çevresindeki büyük sanayi kuruluşlarının hizmete girmesi, Nemrut Körfezine Bölge Limanının yapılması, bu bölgede çalışan girişimci/yatırımcı ve üst düzey yönetici kesimin modern konut alanları ve kaliteli çevre olgusuna sahip proje alanını konut alanı olarak (İzmir’in diğer bölgelerine) tercih etme-leri beklenen bir gelişmedir (Taşçı, Y., 1988).

 

Uygulanması tamamlanmak üzere olan, Emlak Bankası mülkiyetindeki Karşıyaka Deniz Bostanlısı 6. Mahalle (ATAKENT) kesiminde ise yaklaşık 195 ha.’lık bir alanda 1170 konut inşa edilmektedir (Şekil 1).

 

Venedik II (Gedizkent) Projesi Doğusunda Yer Alan Emlak Bankası Denizbostanlısı Konut 

Alanı (Tasarım: Yavuz Taşçı)

 Şekil 2: Türkiye Emlak Kredi Bankası İzmir Denizbostanlısı Konutları.

 

 Bu uygulama, “Venedik II” projesi için, zemin ıslahı ve inşaat sistemi bakımından deneyiminden yararlanılması gerekli bir uygulamadır. Atakent yerleşiminin amacı; Emlak Bankası amaç, ilke ve politikaları doğrultusunda örnek ve önder özelliklere sahip bir toplu konut uygulamasına esas olacak, bundan sonraki etaplara ve inşaat sistemine örnek teşkil edecek, İzmir’in ge-lişimine katkıda bulunacak sosyal, kültürel ve ekonomik pek çok olgunun yaratılacağı yeni bir çevre gerçekleştirmektir (Erdil, O., 1986) (Bkz. Şekil 1-2 : İzmir Denizbostanlısı Konutları)

 

 PLANLAMA ALANININ FİZİKİ YAPISI

 

VENEDİK II Alanı, İzmir Körfezinin Kuzey – Batı kenarında, eski Gediz del-tasının şehre yakın en güney-doğusudur. Arazi, Gediz’in eski alüvyonları ile şekillenen, girintili yer yer, azmaklarla kesintiye uğramış, kıyı kenar çizgisi belirsiz tamamen düz bir topografik yapıdadır. Bu projenin hazırlanmasından sonra ilan edilen Türkiye’deki uluslararası öneme sahip 14 Ramsar Alanı’ndan biri olan Gediz Deltası, aynı zamanda Doğal Sit Alanı olarak korunan alanlar arasında yer almaktadır.

 

Şekil 3: Gediz Deltası Tek ve Benzersiz (Fotoğraf: Oğuztüzün, C.)

https://www.atlasdergisi.com/kesfet/doga-cografya/gediz-deltasi-tek-ve-benzersiz.html

 

“…….İzmir gibi büyük bir metropolle iç içe yaşayan bir delta sistemi

 

Gediz ve bu özelliğiyle de dünyada tek. Denizle karanın kenetlendiği bu bereketli yaşam alanı, başta flamingolar olmak üzere pek çok türün de yuvası. Aslında delta kent için büyük bir zenginlik ama İzmir bu benzer-siz sulak alanı faaliyetleriyle boğuyor; acil önlem alınmalı….”

  Planlama alanı, boyu yaklaşık 3000 m. genişliği yaklaşık 1100 m. olan, toplam 320 hektarlık alandır. Denizin yükselmesi ve alçalması (gel-git) ile mevsimler içerisinde kıyı değişken bir görünüm arz eder. Deniz suyu derinliği kıyıdan 1000 m’ye kadar uzaklıkta max 0.50 m olarak belirlenmiştir. Nehir yatağının başka yöne çevrilmesi ve civar gecekondu yerleşmelerinin atık su-larının kısmen eski yatağa verilmesi, nehir yatağı ile kıyının tamamen durgun, yer yer bataklık hale dönüşmesine neden olmuştur. Yüzyıllar boyu, Gediz Nehri’nin denize ovadan alüvyon taşıması denizin de kilometrelerce dolma-sı ve sığlaşması sonucunu doğurmuştur. Planlamanın yapıldığı tarihte (1989) Gediz Delta’sının sulak alan olarak ekolojik değeri tam olarak bilinmemekte ve çöp döküm alanı olarak yer yer yarı bataklık bir çöplük olarak çevre felaketi yaşanmaktadır. 

Venedik II Projesi ile bu bataklık alanların ıslah edilmesi ve şehre bir prestij yerleşimi olarak kazandırılması amaçlanmıştır.

 

Bölgenin tamamen alüvyon, rüsubat atık vb maddelerle denizden kaza-nılan bir alan olması ile denizin sığlığı, planlama ve uygulamada güçlükler ortaya çıkarmaktadır. Zemin, deniz seviyesinde olup, arazinin bazı kesimleri kalınlığı 3-4 m olduğu tahmin edilen siyah organik çamur tabaksı ile örtülü-dür. Sağlıklı bir kıyı profili elde edilmesi için denizin doldurularak yer yer taranması gerekli görülmektedir.

 

Genel Jeoloji

 

İzmir ve çevresinde jeolojik zamanlardaki oluşumlar aşağıda özetlenmiştir. Bölgedeki en yaşlı kayaçlar Kula, Eşme civarları ile Bozdağ ve Aydın dağla-rını kapsayan I. Zamana ait Menderes Masifindeki gnays, mikaşist ve kuvar-sitlerdir. II. Zamana ait oluşumlar Karaburun yarımadasındaki kumlu ve şiltli tabakalar ile, Seferihisar, Manisa, Bornova ve İzmir’in Doğusunda yer alan kretase yaşlı kireçtaşları, marn ve filişlerdir. III. Zamana ait oluşumlar özellik-le neojen yaşlı karasal tortular alçak kısımlarda ve hafif yükseltili bölgelerde yer alırlar.

 

IV. zaman oluşumları pleitosen ve holosen yaşlı, kumlu çakıllı, killi, şiltli zeminlerdir. Bu oluşumlar, Gediz ve Küçük Menderes vadilerinde ve deltala-rında çok geniş yer kaplamakta ve metrelerce derinliklere kadar inmektedirler (Dubertret, L., Kalafatçıoğlu, A., Pamir, H., N., Erentöz, C., 1973). Venedik

 

İİ.  Planlama alanı, Gediz Deltasında pleitosen ve holosen yaşlı IV. Zamana ait kumlu, killi, siltli oluşumlar üzerinde yer almaktadır.

 

 Tektonik Evrim ve Deprem

 

İzmir ve çevresi I. Derece Deprem Kuşağında bulunmaktadır. Bakırçay, Ge-diz ve Küçük Menderes grabenlerinin (çukurlarının) her iki kenarı boyunca faylar uzanmakta olup bölge paleozoik ve alp projenik hareketlerinden şid-detle etkilenmiştir. Özellikle alp orojenik hareketleri geniş çapta kırılmalara,

sert kütleler halinde parçalanmalara yükselme ve alçalmalara neden olmuştur. Son olarak IV. Zamanda Menderes masifi ve Ege denizindeki araziler dikey stilde tektonik hareket geçirmiş ve bu hareket sonucu Gediz ve Küçük Mende-res grabenlerinin bulunduğu saha faylar boyunca çökerek bugünkü durumunu almıştır.

 

Bölgedeki en önemli tektonik karakteristiklerden biri, I. Zamandan beri ri-jid ve dirençli bir kitel olarak yükselti halinde bulunan Menderes Kalkanının, Paleojen, Neojen faylanmaları ile yerinden oynamasıdır. İzmir İli ve yakın çevresi zaman zaman şiddetli depremlere sahne olmuştur. Bu depremlerden en şiddetli olanları, 668, 1533, 1668, 1688, 1949 tarihlerinde meydana gel-miştir (İzmir Maddesi; Yurt Ansiklopedisi,1983). Günümüzde de çok sayıda hafif sarsıntılar olmaktadır.

 

Proje Alanının Jeolojik Oluşumu

 

Proje alanı, Gediz Deltası üzerinde yer alır. Gediz deltası; Gediz nehrinin IV. Zamanda (Pleitosen ve Holosen) yığdığı alüvyonda (Pleitosen ve Holosen) yığdığı alüvyonlarla dolmuştur. Gediz Ovası ve Gediz Deltası, çeşitli jeolojik zamanlarda tektonik faaliyetler sonucu graben çöküntü alanları olarak oluş-muşlardır. Nepjende meydana gelen volkanik tektonizma sonucu Manisa’nın batısındaki Muradiye – Emiralan arasında andezitler yükselmiş ve Gediz va-disi kapalı havza halinde çökmüştür. Manisa çöküntü alanının Batısındaki akarsular kapalı havzaya dönüşen bu alana doğru sokulmuş ve Muradiye – Emiralan arasındaki boğazın açılması ile çöküntü alanı Ege Denizine bağ-lanmıştır.

 

Böylelikle Gediz Deltası’nda fazla miktarda alüvyon birikmiş ve Gediz Nehri delta birikintilerinden dolayı zaman zaman yatak değiştirmiştir. Daha sonraki deniz basması sırasında eski Gediz Deltası sular altında kalmıştır. Sığ deniz basması halinde olan bu dönemde de daha ince olan kum, kil, silt gibi materyaller eski delta birikintileri üzerine sualtında yığılmaya devam etmiş-lerdir. Deniz basması sırasında, Gediz deltası içinde adalar durumunda olan Taşlıtepe, Değirmentepe ve Üçtepeler, daha sonra denizin çekilmesi ve Gediz Nehrinin getirdiği yeni alüvyonların yığılması ile karaya bağlanmıştır.

Jeolojik dönemlerdeki birikintiler sonucu İzmir Körfezi kıyısında ve Gediz Deltasında eğimi çok az olan bir ova meydana gelmiştir. Bu sebepten Gediz Nehri son dönemlerde kıvrımlar halinde akmış, sık sık yatak değiştirmiş, iri taneli rüsubatları taşıyamamış, ancak kum, kil, silt gibi ince taneli rüsubatları İzmir Körfezi’ne taşıyan Gediz’in yatağı, körfezin alüvyonlarla dolmasını ön-lemek için 1886 yılında değiştirilmiş ve daha önceki yatağı olan Maltepe’ye bağlanmıştır (11).

 

Yukarıda açıklanan nedenlerden dolayı, eski Gediz Nehri yatağının batı kısmında yer alan Venedik II planlama alanında, üst kısımlarda ince taneli zeminler (kum, kil, silt gibi) derinlerde ise kısmen ince-orta taneli zeminle-re rastlanabileceği tahmin edilmektedir. Ancak, bu genel bir yaklaşım şekli olup eski nehir yatağının bulunduğu pozisyonlara göre farklılıklar beklenebi-lir. Proje alanında açılması programlanmış olan sondajların sonuçlarına göre zemin yapısı belirlenmiştir. Planlama da gerekirse sondaj sonuçlarına göre revize edilecektir.

 

SONDAJ ÇALIŞMALARI

 

Proje alanının zemin karakteristiklerinin ana hatları ile belirlenmesi için son-daj açılması programlanmıştır. Ancak, arazinin güney kısmı bataklık olduğun-da sondaj yapılacak bazı noktalara ulaşılamamıştır. Bu sebepten bataklığın kısmen kuruması için yaz aylarının gelmesi beklenmiş, kısmen de bazı sondaj yerlerine ulaşım yolu yapılarak kısıtlı da olsa sondajların açılmasına haziran ayı sonunda başlanabilmiştir. Kıyıda deniz derinliğinin 0 – 30 cm gibi az ol-ması, deniz sondajlarının yapılmasına imkân vermemektedir. Balçık halinde olan yerlere karadan ulaşım yollarının yapılarak proje alanını temsil edebile-cek sondaj programının uygulanması önem arz etmektedir. Sondaj değerleri ve laboratuvar sonuçları henüz alınamamış olup, sondajların bitirilmesinden sonra jeoteknik rapor ayrıca hazırlanmıştır. 

 

PROJE ALANI YAKIN ÇEVRESİNE YAPILAN ZEMİN ETÜDLERİ

Venedik II Proje Alanının yaklaşık 2 km doğusunda Emlak Kredi Bankası’na ait 1170 konutluk halen inşaatı devam eden sahada sondajlı zemin etütleri yapılmıştır. Bu bölgedeki sondajlarda genel olarak 18-20 m’ye kadar kum, kil, silt gibi ince taneli zeminler, altta ise çakıllı kumlu killi zeminler geçilmiştir. Bu inşaatların 5 katlı ve çok katlı (14) olanları çakıllı zemine kadar indirilen kazıklar üzerine, dubleks olanlar ise zemin ıslahı yapılarak sığ temeller üze-rine oturtulmuştur.

 

Üstte bulunan kum, kil, silt gibi ince taneli zeminlerin gevşek yapılı ve he-nüz konsolidasyonunu (sıkışma) tamamlanmamış olması dolayısıyla temeller bu zemin üzerine oturtulamamıştır. TEKAR Ltd. tarafından hazırlanan jeo-lojik raporda, yeraltı suyu altında bulunan siltli zeminlerin depremden gelen titreşimlerle oluşan likifaksiyon (Liqui faction) olayı sonucunda zeminin likit hale (sıvılaşma) gelebileceği, taşıma gücünün tamamıyla ortadan kalkabile-ceği ve bu durumun temeller açısından büyük problemlere neden olabilece-ği belirtilerek, kazıkların daha alttaki killi çakıllı zemine oturtulması tavsiye edilmiştir (TEB, İzmir Deniz Bostanlısı, Temel Sondajları Raporu, 1986).

 

Venedik II Proje Alanı’nın kuzey sınırından geçen İzmir kanalizasyonu ve arıtma tesisleri için açılan sondajlarda, 30 m derinliğe inilmesine rağmen alt seviyelerde beklenen killi çakıllı zemine rastlanılamamıştır. Üstte yer alan kil-li, kumlu, siltli seviyenin yer yer gevşek, yer yer orta ve sıkı olduğu tespit edil-miştir. YÜKSEL PROJE A.Ş. tarafından hazırlanan Jeoteknik Raporda yeraltı suyu tarafından gevşek siltli zeminlerde, deprem anında likifaksiyon (sıvılaş-ma) olayı meydana gelebileceği vurgulanmış ve muhtelif yapılar için zemin ıslahı şekilleri önerilmiştir. Zemin cinsi ve inşaatın durumuna göre, Vibro-compaction, Vibroplacement, tokmaklama, franki kazık yöntemi ile taş kazık oluşturulması, betonarme çakma kazık ve ön yükleme metotları detaylı olarak anlatılmış ve zeminin iyileştirilmesi için bu metotlardan bir veya bir kaçının uygulanabileceğine işaret edilmiştir. Ayrıca bu raporda, “Bölgenin Sismisitesi ve Zeminde Sıvılaşma Potansiyeli” konularına geniş yer verilecek, durumun önemine dikkat çekilecektir (İzmir Kanalizasyonu ve Arıtma Tesisleri Zemin Etüdü, Raporu, Şubat 1988). Planlama alanında yapılacak sondajlar sonucuna göre kesin yapılaşma yoğunluğu ve niteliği belirlenecektir. Bu aşamada kom-şu alanlar göz önüne bulundurularak yoğunluk kararları getirilmiştir.

İKLİM VE BİOKLİMATİK VERİLER / TASARIM ÖN GİRDİLERİ

 

Bölge “yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı” yumuşak bir Akdeniz ik-liminin etkisi altındadır. Yıllık esme sayılarına göre rüzgâr Ocak, şubat, mart ve aralık aylarında güney ve güneydoğudan (Keşişleme), Nisan, mayıs, ha-ziran, temmuz, ağustos, eylül, ekim, kasım aylarında kuzey ve kuzeybatıdan esmektedir. Buna ek olarak mayısla ağustos sonu arasında batı- doğu yönüne çok yakın bir açıyla imbat rüzgâr esmektedir. Akdeniz iklim bölgelerinde ya-zın sıcaktan, kışın soğuktan koruyacak önlemler alınacak şekilde tasarım ge-reklidir ve kışın güneş ve radyasyondan yararlanmak için, yaz mevsiminde de maksimum hava cereyanlarından yararlanacak şekilde düzenleme yapılacak-tır. Konutlar yazın serin hava akımlarından faydalanacak, kışın da soğuktan korunacak ve güneş alacak biçimde sokakla ilişkili olmalıdır. Şehir dokusu, kompakt bir karakterde olmakla beraber yazın serin rüzgârları içerilere alacak biçimde düzenlenmelidir (Ayan, M., Konut Alanları Tasarım İlkeleri, 1971). Şehir strüktürü ısıya karşı korunacak bir biçimde gölgeli ve az yoğun bir yer-leşmeye gidilmelidir.

 

Proje kapsamında henüz “Kentsel Tasarım Rehberleri” nin bilinmediği bir dönemde; bu Rehbere karşılık olabilecek nitelikte “Kentsel Tasarım Kriterleri” başlıklı bir bölüm hazırlanmıştır. Ancak 70 Sayfalık bu bölüm bu yazının kapsamını arttırmamak için buraya alınmamıştır. Kamu alanları minimum yü-rüyüş mesafesinde ve gölgeli alanlar olmalıdır. Genelde su elemanından ve yoğun yeşil alanlar yararlanmak gereklidir. Çok yağışlı mevsimlerde yüzey suları için drenaj önlemleri alınmalıdır. Kışın yaprağını döken gölge veren geniş ağaçlar tercih edilmeli, yazın gölge, kışın güneşten yararlanma olanağı sağlanmalıdır. Yeşil çim alanlar, gruplandırılmış gölgeli ağaçlar tasarlanma-lıdır.

  

PLANLAMA AMAÇ VE HEDEFLERİ

 

İzmir Büyükşehir Belediyesi, “Venedik II Projesi” nin amacı, İzmir Büyük-şehir bütünü içinde yer alan bu bölgenin, İzmir MANP kararları doğrultusun-da kentin gelecekteki prestij bölgesi olacak şekilde ıslahı, yüksek standartta konut, ticaret, rekreasyon alanları, yat limanı, marina tesisleri ve gerekli sosyal teçhizatları içeren bir kompleksin çağdaş kent planlaması, kentsel tasa-rım, ulaşım, peyzaj, mühendislik ilkeleri açısından planlanmasıdır. Alterna-tif çözüm önerileri geliştirilmeye çalışılmış, arazinin doğal durumu dikkate alınarak planlama yapılmıştır. Ulaşım hem karadan hem de denizden olacak şekilde düşünülmüş, hakim rüzgar iklim koşulları gibi bioklimatik veriler de-ğerlendirilerek manzara, çevre korunması vb ögeler açısından tasarım gelişti-rilmiştir. Bu amaç ve hedefler doğrultusunda:

 

a)   Farklı kentsel alan kullanımlarında, yurt içi ve yurt dışı standart büyüklük-ler minimumda kalmak üzere, yüksek kalitede bir kent parçası geliştirmek amacı ile kent standartları belirlenmiş, bunların biçim ve konumlandırıl-malarında birbirleriyle fonksiyonel ilişkilerine dikkat edilmiş ve gelişebi-lir, uygulama etapları olan esnek bir plan anlayışı sağlanmıştır.

 

b)  Planlama alanının deniz ile ilişkisinin her bakımdan sağlanmasına çalı-şılarak, ulaşım bağlantı ve şebekesinin, kentin değişik alan ve kullanım-lar ve yakın çevresi ile bağlantılarının kolay ulaşılır, gelecekteki nüfus ve yoğunluk artışı ile doğacak trafik talebini denizden/karadan karşılayabilir düzeyde ve kapasiteyi sağlayacak biçimde olası önemle üzerinde durulan hususlardan biridir.

 

c)   Hukuki, idari, ekonomik ve teknik bakımdan uygulama kabiliyetinde, uy-gulamada alt yapıdan üstyapıya kadar tüm aşamaların etaplanmasına ola-nak sağlayan bir planlama gerekmektedir.

 

d)  İzmir’in doğal, kültürel, ekonomik ve estetik varlıklarını ve çevre sağlığını koruyucu, bu değerlere katkı sağlayacak planlama anlayışına özen göste-rilmiştir.

 

e)  Deniz kıyısı yerleşim özellikleri, deniz ile konut ve diğer fonksiyonların ilişkisi göz önünde bulundurularak, “Venedik” adının çağrıştırdığı kanal ve göletlerle su kullanımının yerleşimin iç bölgelerine taşınması, motor, kayık, bot, yat vb taşıtlarla maksimum düzeyde ulaşım sağlanması amaç-lanmıştır.

 

f)    Bölgenin I. Derece Deprem Bölgesi olması ve zeminin ıslah gerektirmesi nedeni ile herhangi bir deprem karşısında olası tehlike düzeyini azaltmak, arazi kullanım, kullanma yoğunluğu, yerleşme düzeni ve alt yapı tesisle-rinin yerleştirilmesinde mevcut doğal koşullara, çevrede ve arazide yapılmış ve/veya yapılacak olan sondaj verilerine göre ilgili meslek grupları ile koordine içinde en az riskli ve en mantıklı planlama kararlarına varmak başlıca amaçlardan biri olmuştur.

 

 

PLANLAMA YÖNTEM VE STRATEJİSİ

 

Planlama alanı konut ağırlıklı bir tasarıma sahne olacağı için, Tasarım Grubu içinde yer alan şehir plancısı – şehir mimarı, peyzaj mimarı ve mimari ekip iş birliği ve diyaloğunun tasarımın başından itibaren sürdürülmesi gerekli gö-rülmüştür.

 

Arazinin konum ve fiziki / jeolojik durumu nedeni ile ekip içerisinde jeo-loji mühendisi, altyapı mühendisi ve sondaj ekiplerinin yer alması kaçınılmaz bir zorunluluktur. Konunun özelliği nedeni ile zaman zaman zemin ıslahı, je-oteknik, marina geliştirilmesi / yer seçimi, sahil bandının ıslahı vb konularda ODTÜ ile Ege üniversitesi Deniz Bilimleri üniversitesindeki çeşitli danış-manlarla ilişki kurularak bilgi ve görüş alışverişinde bulunulmuştur.

 

Nazım Plan Araştırma Raporunun hazırlanması esnasında ise çeşitli kay-naklardan yararlanılmış, İzmir ve planlama alanı yakın çevresinde yapılmış araştırma ve planlardan bilgi alışverişi sağlanmıştır.

 

Yapıların ön tasarım aşamasında, yakın çevreden yapıyı soyutlamadan, Nazım Plan çalışmaları yapılır iken, konut yapılarının nitelikleri, büyükleri, formları, mekân içinde yaklaşık gruplamalar mimar – şehir plancısı işbirliği içinde belirlenmeye çalışılmıştır. Diyalog baştan kurulmuş, planın amacına ulaşması, uygulamada sorunları minimum düzeye indirmek amacı ile danış-man mimar ve mimari grup ile planlama ekibi eşgüdüm içinde çalışılmıştır.

 

Tasarım araştırma aşamasından sonuçlanma aşamasına kadar bir bütün ol-duğunu düşünülerek, her aşamada irdeleme / geriye dönüş (feedback) yapılarak, tasarım girdileri karşılaştırılmıştır.

  

ANALİZ

Analiz aşamasında; tasarım alanının doğal yapısı, yakın çevresi ve kent ile ilişkisi araştırılmış ve elde edilen tüm veriler / bilgiler toplanmıştır. Toplanan

bu bilgiler tasarımın bundan sonraki kararlarının üretilmesinde yardımcı ol-maktadır.

 

Bu araştırma safhaları:

 

a)      Arazi araştırması, b) Planlama araştırması, c) Sosyal altyapı araştır-ması, d) Çevre koşulları araştırması

 

Analiz sonucunda, tasarım alanının her bir bölümünün hangi tür kullanım-lara daha uygun olduğu, dolgu yapılacak alanlar, miktarları, marina yer seçimi ve kapasitesi, yeşil alan dağılımı, oranlar, sosyal servisler, ticaret alanları yer seçimi, rüzgâr ve güneşe göre konut alanlarının yönlendirilmesi, drenaj sağ-lanması gibi planlama ön kararları verilmiştir.

 

Gelecek nüfus belirlenerek, gerekli olan sosyal servisler, eğitim, ticaret ve açık alan kullanımları, prestij konut alanların niteliği, kapasite saptanması, altyapı ve ulaşım olanaklarının belirlenmesi ile hizmet veren diğer servis alan-larının şekillenmesine dikkat edilmiştir. Analiz ayrıntılı bir biçimde yapılmış ve bulgular değerlendirilerek senteze varılmıştır.

 

SENTEZ

 

Nazım Plan Araştırma Raporunun hazırlanması ve 1/10.000 ölçekte ön tasa-rı seçeneklerinin geliştirilmesi sonucunda, derlenen bilgiler ışığında tasarım alanına ilişkin “Sentez Formülasyonu” kapsamındaki tasarım ana girdilerini gösteren ve bu raporun temelini teşkil eden bir çalışma yapılmıştır.

 

a)   Planlama analizinin, sentezde 1/5.000 ölçekli nazım planda kullanılması temel olan veriler ile gelişme amaç ve hedefleri belirlenmiştir.

 

b)   Tasarım alanına yerleştirilecek olan hane halkı büyüklüğü, sayıları, yapıla-rı, gelir düzeyleri vb sosyo-ekonomik veriler, varsayımlar saptanmıştır.

 

c)   Prestij alanı için öngörülen konut tipleri ve net-brüt alan kullanımları ön tasarıları geliştirilmiş, planlamada yer seçim kriterlerine göre yerleştiril-miştir.

 

d)  Sentez aşamasında, konut alanları için gerekli sosyal servisler ve hizmet gereksinimi, yurtiçi ve yurt dışı kentsel standartlar karşılaştırılması ve sen-tezi yapılarak, erişebilirlik, yer seçimi kriterlerine göre planlamaya girdi olarak verilmiştir.

PLAN ALTERNATİFLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ (1/10.000)

 

Venedik II Projesi kapsamında yapılan analiz ve sentezler sonucunda elde edilen veriler, planlama alanında yapılacak olan çalışmalara girdi olarak kul-lanılmıştır. Bu doğrultuda ekonomik rantabilitesi olan, çağdaş ve akılcı kent planın elde edilmesi için, olabilecek ve arzu edilen hedefe farklı yaklaşımlarla ulaşmak amacıyla değişik arazi kullanımları olan 5 Alternatif Plan Şeması (1/10.000 Ölçekli) hazırlanmıştır. Alternatiflerin hepsinde özellikle proje ala-nının batısında yer alan tahliye kanalının, batıdan geçen kanalizasyon sistemi ile arıtma tesislerine bağlanması düşünülmüştür.

 

Öngörülen seçeneklerin tümünde, halen bataklık görünümünde olan pro-je alanın prestij konut alanına hizmet verecek şekilde ıslahı öngörülmüştür. Yüksek standartlı konut, ticaret, sağlık, rekreasyon, yeşil ve spor kullanımları, eğitim, otel-motel, marina vb gibi sosyal donanımları içeren peyzaj, ulaşım ve mühendislik hizmetleri gibi ve bölge mikroklima, rüzgar vb. doğal özellikle-rin göz önüne alındığı, yakın çevre ve kent bütünü konut talebinin irdelenip girdi olarak kullanıldığı alternatif tasarımlar geliştirilmiştir.

 

Yapılan tasarımlar kapsamında üretilen arazi-kullanım seçenekleri;

 

1.Marina Kent, 2. Park Kent, 3. Gondol Kent, 4. Bahçe Kent, 5. Gediz Kent olarak adlandırılmıştır. Her bir seçenek kendi içerisinde farklı yoğun-luk, arazi kullanımı, ulaşım sistemi ve farklı tasarım özellikleri taşımaktadır. Tüm seçenekler amaçlanan hedefler, çağdaş planlama kriterleri kapsamında irdelenmiş ve tasarlanmıştır. Aşağıdaki bölümde seçeneklerin avantajları, de-zavantajları ve diğer tasarım özellikleri belirtilmiştir.

 

MARİNA KENT

 

Proje alanı İzmir Metropoliten Alan Nazım Planı, planlama kararları ve mev-cut doğal durumun getirdiği dezavantajlara sahiptir. Tanımsız bir sahilinin olması, analizlerde yer aldığı üzere sağlam olmayan bir zemin yapısı olması, kuzeyinde triyaj tesisleri ve organize sanayi bölgesinin yer seçmiş olması gibi. Bu tür girdiler planlamaya etken olan ve yönlendirilen veriler olarak kullanıl-mıştır.

  Şekil 4: Plan Seçeneği I: Marina Kent.

  

Bu kapsamda “MARİNA KENT” in en önemli özelliği sahile yapılan mü-dahalelerdir. Islah edilen sahil, mendireğiyle beraber içeriğinde yapay azmak-ların olduğu ve azmaklar boyunca düşük yoğunlukta yalı evlerin, otel, sos-yo-kültürel alan, rekreasyon adaları, ticaret, idari fonksiyonlar ele kuzey-doğu ve kuzey-batı ve ana yeşil yaya akslarıyla, kuzeye bağlanan ana aks pronema-dının açıldığı kompleks bir marina görünümündedir (Şekil 4).

 

Merkezi tanımlayan 35 m genişliğindeki ana taşıt yolu, proje alanını sahil boyunca takip etmekte ve tüm alana servis vermektedir. Beraberindeki hafif raylı sistem merkeze kadar hizmet vermektedir. Ana taşıt aksına bağlanan 20 m lik konut alanları servis ringleri aynı zamanda mahalle birimlerini de ta-nımlamaktadır. Proje alanında yer alan her bir mahalle birimi, kendi içerisinde ticaret, eğitim, spor alanı, park ve oyun bahçeleri, sağlık birimleri gibi sosyal donanımları içermektedir ve bu fonksiyonlar ana yeşil yaya akslarıyla Marina Kent Merkezine akmaktadır.

 

Konut yoğunluğu; proje alanının kuzeyinde yüksek yoğunluk (450 kişi/ha) ve 34.9 ha. alan, promenat adasının içine kadar gelmekte ve denizin burada konut içerisine girerek oluşturduğu gölet ve promenat ile bir bütünlük oluş-turmaktadır. Proje alanının orta kesiminde yer alan orta yoğunluktaki konut alanı (350 kişi/ha) ve Yalı Ev formunda düşünülen düşük yoğunluktaki konut alanları ise 90 kişi/ha ile 27 ha’lık alanı kapsamaktadır.

Bu yoğunluklar ve alanların ışığı altında proje alanında düşünülen nüfus brüt 29.000 kişi civarında olup, tahmini konut adedi, aile büyüklüğünün orta-lama 3.8 olarak kabulü ile 7.600 adettir.

 

Marina Kentin avantajları arasında; özellikle sahilin ıslahı ve bu doğrultu-da sahile yerleştirilen merkez ve konut fonksiyonları, merkezi tanımlayan ana taşıt yolu ve buna bağlı akıcı loop sistemi kurulmasıdır. Yakın çevreyi ve ana kent merkezini alt merkeze bağlayan hafif raylı sistem, ana yeşil promenad ve yaya aksları sisteminin bütünlüğü ve merkezi marinaya akışı, konut yoğunlu-ğunun dağılımını arzu edilen şeklide zemin ve marina faktörlerine uygunluğu, denizin promenad ile bütünleşerek içeriye girmesi olarak kabul edilebilir.

 

Ancak, beraberinde gelen dezavantajlar ise; öncellikle olumlu özelliği ile beraber gürültü, görüntü, maliyet ve çevre kirliliği gibi olumsuz etkileri olan hafif raylı sistem olarak düşünülebilir.

 

PARK KENT

 

Tasarım özellikleri park ve göletleriyle bir parklar zincirini andıran “PARK KENT” seçeneği yol sistemi, marinası ve göletleri ile farklılıklar göstermek-tedir. Ana taşıt aksı (35 m) sahile inmeden proje alanının kuzeyinden servis vermekte ve ana aksa bağlanan 20 m genişliğindeki üç adet çekirdek looplar mahalle birimlerini oluşturmaktadır. Bünyesinde ticaret, kültür, idari ve mari-na otel-motel kullanımları bulunan marina tasarımda yer almaktadır (Şekil 5).

 

Her bir mahalle birimi ticaret, eğitim, park-oyun alanları, spor gibi sosyal donanımları içermekte ve bu kullanımlar içeriye kadar giren göletler ile bü-tünleşerek mahalle birimleri ve marinaya bağlantı sağlamaktadır.

 

Konut yoğunluğu; kuzeyden geçen ana taşıt aksının üstünde yer alan yük-sek yoğunluk 400 kişi/ha ve 11.37 ha alan kapsamaktadır. Proje alanının orta kesiminde yer alan mahalle birimi, tamamen orta yoğunlukta konut alanı ola-rak tasarlanmış ve 250 kişi/ha yoğunluk ile 11.2 ha alan içermektedir. Proje alanının doğu ve batısında yer alan diğer iki mahalle birimi ise düşük yoğun-luktaki konut alanı olarak 75 kişi/ha ve 42 ha alanı kapsamaktadır.

 

Bu yoğunluklar ve tasarlanan konut alanlarının ışığı altında proje alanında düşünülen nüfus brüt 10.500 kişi civarında olup, tahmin edilen konut adedi aile büyüklüğünün ortalama 3ç8 olarak kabulü ile 2.800 adettir.

 Şekil 5: Plan Seçeneği II: Park Kent.

 

Projenin avantajları; özellikle her bir çekirdek mahalle birimine denizin girmesi ile oluşan park ve sosyal donanımlar ile bütünleşen göletleri mahalle birimlerinin birbirleri ile olan bağlantıları, kentin yeşil alanlarının çokluğu ve yoğunluğu düşüklüğü olarak kabul edilebilir.

 

Ancak, ana taşıt yolunun merkezi tanımlamaması, tüm proje alanı ölçeğin-de tanımlı bir merkez olmaması, düşük yoğunlukta kapsamlı bir marinanın yer alması ve rantı son derece yüksek olan bu alanda optimum konut ve yoğunluk noktasının ayarlanmamış olması, seçeneğin dezavantajları olarak görülmek-tedir.

  

GONDOL KENT

 

En önemli özelliği, sahil ıslahı kapsamında, düşük yoğunluklu konut alanları ve sosyal donanımlarının konumlanmasının mevcut dokuyu mümkün olduğu kadar koruyarak elde edilmesidir.

 

Sahil boyunca servis veren ana taşıt aksı (35 m) merkezi alanı tanımla-makta ve bu aksa bağlanan lineer özellikte ve simetrik olmayan 20 m genişli-ğindeki servis loopları mahalle birimlerini oluşturmaktadır. Doğuda yer alan Emlak Bankası Konut Alanı’ndan gelen hafif raylı sistem ana taşıt aksı bo-yunca merkeze ve proje alanına servis vermekte ve proje alanının batısından çıkmaktadır.

 Şekil 6: Plan Seçeneği III: Gondol Kent.

 

 Her mahalle birimi, ana yeşil yaya aksı ile birbirlerine ve merkeze bağlan-makta ve bu akslar mahalle içi ticaret, park, eğitim, spor, sağlık birimleri gibi sosyal donanımlar ile bütünleşmektedirler.

 

Konut yoğunluğu; yüksek yoğunluktaki konut alanları 400 kişi/ha ve 27.1 hektarlık alan proje alanının kuzeyinde yer almaktadır. Orta yoğunluk proje alanının orta kesiminde ve yol boyunca lineer olarak 300 kişi/ha yoğunluk ve 28.9 ha alan olarak sahilde mevcut azmakların ıslahı ile oluşturulacak mekân-da ticaret, idari, sosyal kültürel alan, park gibi sosyal donanımlar ile bütünle-şerek 100 kişi/ha yoğunluk ile 27.3 ha alanı kapsamaktadır.

 

Bu yoğunlukları ışığı altında proje alanında düşünülen nüfus brüt 22.250 kişi civarında olup temin edilen konut adedi aile büyüklüğünün ortalama 3.8 olarak kabulü ile 5.850 adettir.

 

Gondol Kent’in avantajları; beraberinde hafif raylı sistem hizmetini de getiren 35 m genişliğindeki ana taşıt yolunun merkezi tanımlanması, sahilin ıslahı ile beraber yalı evleri konut alanının, ticaret, sosyo-kültürel alan, park, idari vb gibi sosyal donanımların mevcuta göre tasarlanmasıdır. Bunun yanı sıra ana yeşil aksların mahalle birimlerindeki sosyal donanımlar ve konutlar ile bütünleşerek merkeze akması, yoğunlukların zemin ve manzara faktörleri-ne uygunluğu olarak düşünülebilir.

Beraberinde gelen dezavantajlar ise; mahalleleri tanımlayan servis yolu-nun kuzeyinin kullanılmaması, gürültü, çevre kirliliği ve maliyet gibi olumsuz etkileri olan hafif raylı sistemin olması ve tüm alanı boydan boya bölerek geçmesi olarak düşünülebilir.

  

BAHÇE KENT

 

Bir Bahçe Kent özelliğindeki bu seçenekte Marina ile bütünleşen promenad; tasarımın önemli bir özelliğidir. Hafif raylı sistemi ile beraber merkezi tanım-layan ana taşıt yolu (35 m) sahile ve marinaya yaklaşarak servis verir ve kuzey ve kuzey-batı istikametinde proje alanından çıkar. Ana taşıt aksına bağlanan 20 m’lik servis loopları mahalle birimlerini tanımlamaktadır.

 

Proje alanının ortasında yer alan ve servis yolları ile tanımlanmış olan yo-ğun konut birimi promenad ile bütünleşerek; ticaret, sosyo-kültürel alan, idari, rekreasyon, otel-motel gibi kullanımları içeren marinaya akmaktadır.

 

Merkeze inen ana promenada her çekirdek mahalle birimi içerisinden ken-di ticaret, rekreasyon, eğitim, sağlık ve park gibi sosyal donanımları içeren ana yaya aksları bağlanmaktadır. Tasarımda; ticaret, otel-motel, rekreasyon, sosyo-kültürel alan, park vb. fonksiyonları içeren bir marina yer almaktadır.

Şekil 7: Plan Seçeneği IV: Bahçe Kent.

 

Yüksek yoğunluktaki konut alanı olarak düşünülen proje alanının orta ke-siminde, promenad ile bütünleşmiş bir şekilde 550 kişi/ha. yoğunluk ile 12.66 ha. alan kapsamaktadır. Orta yoğunluktaki konut alanı promenadın doğu ve batı tarafındaki mahalle birimlerini oluşturmaktadır. Öngörülen yoğunluk 350 kişi/ha olup 38.30 ha alanı kapsamaktadır. Düşük yoğunluktaki konut alanları ise proje alanının güney-doğu kesimindeki mahalle biriminde yer almakta ve 100 kişi/ha yoğunluk ile 17.50 hektarlık alanı kapsamaktadır. Bu yoğunluklar ile tasarlanan konut alanları da hesaba alınarak düşünülen nüfus brüt 20.700 civarında olup tahmin edilen konut adedi 5.450 adettir.

 

“Bahçe Kent” seçeneğinin avantajları; projenin önemli bir özelliği olan yoğun konut ile bütünleşen promenadın marinaya akması ve bu promenada diğer çekirdek mahalle birimlerinden gelen ana aksların bağlanmasıdır. Bir başka özellik de, ana taşıt yolunun merkezi ve marinayı tanımlaması, ana ta-şıt aksına bağlanan servis yollarının tanımladığı mahalle birimlerinin kendi ticaret, eğitim, sağlık, spor, park vb gibi sosyal donanımlarının olması ve bu tür kullanımların merkez ve promenat ile bütünleşmesi, metropoliten merkez ile alt merkezi bağlayan hafif raylı sistemi olması, ticaret, sosyo-kültürel alan, idari, rekreasyon, marina otel-moteli gibi fonksiyonların bulunduğu bir mari-nanın yer alması avantajları arasında sayılabilir.

 

Bununla beraber, gürültü, görüntü, maliyet ve çevre kirliliği gibi olumsuz etkileriyle hafif raylı sistemi, yüksek rantlı bir alanda optimum konut adedi noktasının yakalanamamış olması ve yüksek yoğunluktaki konutları içeren adalarının ana yaya akslarının doğrudan marinaya çıkmaması, seçeneğin de-zavantajları olarak düşünülebilir.

 

 “GEDİZ KENT” / 1/5.000 ÖLÇEKLİ NAZIM PLAN KARARLARI

 Önceki bölümlerde açıklanan planlama amaçları doğrultusunda gerçekleştiri-len 1/10.000 ölçekli olası yerleşme modellerinden, planlama alanına en uygun olduğu saptanan “GEDİZ KENT” adı verilen seçenek üzerinde durulmuş ve 1/5.000 Ölçekli Nazım Planı geliştirilmiştir.

Şekil 8: Venedik II / Gediz Kent Nazım Planı (Tasarım : Proje Yönetimi : Mehmet Tunçer, Planlama Ekibi : Nuray Gürsoy, Suat Orgun, Danışman : Kamutay Türkoğlu)

  ULAŞIM KARARLARI

 

 Yaya/Taşıt Dolaşımı

 Planlama alanını kent ile bütünleştirmeyi amaçlayan 35 metrelik ana ulaşım aksına bağlanan, 20 metrelik ringler ile prestij konut mahalleleri belirlenmiş-tir.

 

Emlak Bankası Planlama Alanı’ndan gelen 40 m.lik ana arter, Venedik II alanı içinde, marina arkası gölet çevresi öneri merkezi belirleyecek ve ser-vis sağlayacak şekilde büyük bir “S” çizerek kuzeydeki çevre yoluna bağlan-maktadır. Bu ana aksın bir ucu ise, gelecekte ıslah edilmesi ve geliştirilmesi beklenen batı sahil gelişme alanlarına doğru açık bırakılmıştır. Konut alanları içindeki ring yollarına asılı 15 m..lik servis yolları, kent içindeki üçüncü dere-ce yol sistemini oluşturmaktadır (Harita 2 – Ulaşım Sistemi).

Harita 2: Ulaşım Sistemi (Yaya + Taşıt + Su).

 

 Prestij konut alanlarında, yaklaşık 2 aileye 1 araç hesabı ile – ki bu yer yer aile başına 2 araç olarak düşünülebilecektir – yolların genişlikleri ve kade-melenmesinde oldukça rahat bir ulaşım/dolaşım sistemi öngörülmüştür. Özel araç sahipliliğinin yüksek olacağı, ulaşımın karadan kısmen toplu taşıma sis-temleri ile ağırlıklı olarak özel oto ile olacağı, kent merkezi ile doğrudan deniz bağlantısı kurulması gerekliliği varsayımları ile yola çıkılmıştır.

 

Venedik II Planlama Alanı’nda, su ögesi ile yeşil kullanımının bir arada yer aldığı, araç trafiğinden arındırılmış, tamamen yaya ulaşım / dolaşımına yönelik yaya aksları (Promenad) ve açık alanlar yer almakta, planın yaya ula-şım şebekesini oluşturmaktadır. Hakim rüzgar yönleri olan kuzey-güney ve kuzeybatı-güneydoğu akslarında başlayarak deniz kenarına ulaşan, sosyo-kül-türel ve ticari kullanımları birbirine ve konut alanlarına bağlayan bu prome-nad sistemi üzerinde, yer yer bisiklet, paten ve koşu yolları, kanallarda ulaşım/ tur imkanlarının zenginleştirilmesi öngörülmüştür.

 

Taşıt – yaya ayrımında sadece fiziksel bir ayırım değil, İtalya/Venedik Kenti sokak dokusunda olduğu gibi sade, huzur dolu, insanları rahatlatıcı, gürültü ve egzoz dumanından arındırılmış konut dokuları ve kent mekânlarının oluşturulması düşünülmüştür. Yapılan araştırmalar doğrultusunda, geleneksel Osmanlı-Türk şehir dokusunda pek çok örnekte yer alan ve İzmir’de de kısmen günümüze kadar ulaşan insan ölçeğinde sokak, meydan, çıkmaz gibi öge-lerin, su ve yeşil ile zenginleştirilmiş olarak kullanılmasının yanı sıra çağdaş ulaşım sistemlerinin de ihmal edilmemesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.

 

Prestij konut alanlarında günümüzde en çok yakınılan konuların başında araç trafiği, ses ve hava kirlenmesidir. Trafiğin rahatlatılması çeşitli ve en çok sayıda önlemleri kapsamaktadır. Bütün çalışmalarda güdülen amaç aslında yoğun motorlu trafik faaliyetlerinin olumsuz etkilerini azaltmak doğrultusun-da saptanmaktadır.

 

Taşıt trafik aksları/yaya aksları –promenat- kesişmeleri yeraltı ve yerüstü geçitleri şeklinde önerilmektedir. Ulaşımda özel oto yanı sıra, Emlak Bankası Konut Alanı alt merkezine kadar gelen raylı toplu taşıma sistemi, kent içi oto-büs sistemlerine bağlantı düşünülebilir. Ancak, bölge içinde gürültü yaratacak RTTS sistemi, özel oto sahipliliğinin yüksek olması nedeniyle tercih edilme-miş, ringler halinde otobüs sistemi oluşturulması uygun görülmüştür.

 

Deniz Ulaşımı/Gediz Marina ve Hızlı Deniz Otobüsü

 

Konak – Karşıyaka arası sürekli deniz bağlantısı, Merkezi İş Alanları (MİA) ile konut alanları arasında en hızlı ve ekonomik ulaşım aksı niteliğindedir. Planlama alanına komşu oluşacak alt merkezde önerilen vapur iskelesi, hızlı deniz ulaşımı bakımından Venedik II alanı için potansiyel ulaşım aksı olarak görülmektedir.

Prestij konut alanında yer seçecek sanayici, bankacı, 

ithalat- ihracat işleri ile ulaşan üst düzey gelir gru-buna MİA ile doğrudan iliş-ki imkanı sağlamak amacı ile hızlı
deniz otobüsü (ho-vercraft) servisi konulması öngörülmektedir. “GEDİZ MARİNA”, daha çok din-lenme, rekreasyon, balıkçılık, su kayağı vb hizmet amaçlı tasarlanmış olup maksimum kapasitesi orta boy 50 tekne olacaktır. Denizin sığlığı ve taranma gerekliliği düşünülerek bu amaçla ayrı bir derinlik sondaj ve değerlendirme çalışması yapılması gerek-mektedir (Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri Enstitüsü, 1988).

 

 

Deniz suyu derinlik haritalarından edinilen bilgiye göre kıyıdan yaklaşık 1,5 km açıklığa kadar deniz suyu derinliği 0.30 – 0.50 m arasında değişmek-tedir. Zeminin akışkanlığı nedeniyle belirli yat güzergâhlarından en uygunun teknik olarak belirlenerek dip taramasının yapılması ve ıslahının gerektiği uz-manlar tarafından belirtilmiştir. Daha önce yapılan yurt içi ve Akdeniz ülke-leri benzer yerleşme alanları örnek alınarak, gerekli tekne sayısının hesaplan-masında planlama standardı olarak toplam aile sayısının %0,4’ü ve otel-motel diğer turistik tesislerin çekeceği tekne sayısı dikkate alınarak hesaplanmıştır. Gediz Marina mendireği kapasite artırımına olanak sağlamak amacıyla büyü-tülebilir. İspanyol, Fransız ve İtalyan Riviyeralarının yanı sıra Adriyatik’ten, Yunan Adaları’na ve Türk sularına gelen yabancı yatlar giderek artan sayıya varmaktadır. Bu nedenle kapasite artırımı düşünülebilir.

 

“GEDİZ MARİNA” için gerekli bazı tesisler (Kaynak : Güney Antalya Turizm Gelişim Projesi, 1975).

 

1.   KIYI TESİSLERİ

 

a.   Koruma – dalgakıran / taş dolgu, bağlama sistemi – sabit iskele ve rıh-tımlarda açık bağlama,

 

b.   Seyir yardımcıları: Şamandıra, işaret şamandırası, seyir fenerlerinden oluşmaktadır.

c.   Tekne hizmet istasyonu: Teknelere yakıt sağlayan istasyon, yıkanma mekânları.

2.   KIYI TESİSLERİ (Donald., W., A., “Marinas”, 1977).

 

a.   Teknelerin karada barındırılması, kış aylarında, teknelerin suya giriş ve çıkışı için gerekli teçhizatla birlikte tekne barındırma alanları.

 

b.   Tekne onarım tesisleri; Barındırma süresindeki onarım işleri için gerek-li tekne barınımı.

 

c.   Teknelere malzeme sağlama servisleri, genel tuvaletler ve duşlar,

 

d.   Taşıt parkı, oto servis ve bakım istasyonu,

e.   Yat kulübü, lokanta, pub, bar vb dinlenme ve rekreatif ticaret alanları, ticari satış üniteleri,

 

f.    Genel idari ve yönetim tesisleri, postahane.

 

3.   GENEL TESİSLER VE HİZMETLER

 

a.   Su şebekesi/yüzey drenajı, pis su kanalizasyonu,

 

b.   Kara ve basenin elektrifikasyon sistemi ve aydınlatılması, telefon, yan-

 

gın muslukları.

 

“GEDİZ MARİNA”nın derinlik analizi, dalga enerjisi analizi yapılmalı, su gereksinimleri, barındırılacak teknelerin büyüklüklerine ve su çekimlerine göre saptanmalıdır. Derinlikleri normal olarak yelkenliler ve motorlu tekneler için uygun olacak ve dip malzemesinin karışmasını önleyecek şekilde omurga altı açıklığına olanak sağlamalıdır.

  

KENTSEL ALAN KULLANIMI

 Venedik II Planlama Alanı Mekân Standartları

 

İzmir Metropoliten kent bütünü içinde, hem kentin ihtiyacı olan önemli bazı rekreatif kullanımları bünyesinde barındıracak, hem de kentin prestij konut yerleşim alanı olacak şekilde planlanan “Venedik II” alanının kentsel mekan standartları, yurt dışı örnekler incelenerek karşılaştırmalı olarak belirlenmiş-tir. Alanda yer alacak nüfus, yoğunluklar ve yapılaşma nitelik ve niceliklerinin belirlenmesinde alanın standartlarını yüksek tutma endişesi hâkim olmuştur.

 

Plan araştırma raporunda incelendiği gibi, İzmir nüfus gelişimi, konut ta-lebi ve tahmini, prestij konut alanları yer seçimi vb faktörler de göz önünde bulundurularak İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin öngörüleri doğrultusunda planlama kararları verilmiştir. Zeminin jeolojik yapısı, çevrede yapılan sondaj ve uygulamalar ile bölgenin deprem bölgesi olması yoğunluk kararlarının ve-rilmesinde etken olmuştur.

 

Planlama şartnamesinde yüksek standartta, ortalama 5000 konut gelecek şekilde planlama yapılması talep edilmiştir. Yapılan görüşmeler sonucu bu sayının artırılması ön görülmüştür.

Kentsel mekân standartları karşılaştırılmalı çalışması aşağıda verilmektedir:

 

Kentsel mekân standartları ile konut m2’leri ve tipolojisi incelendiğinde, konfor koşullarının kent ve konut ölçeğinde arttırılabilmesinin, çevre kalitesi-nin yüksek olmasına, seçilecek kişi başına sosyal donatı alanı, yeşil alan spor vb kullanım miktarına doğrudan bağlı olduğu sonucuna varılmaktadır. Doğal olarak planlama – uygulama- bakım sürecinin kusursuz işlemesi, oluşturula-cak kentsel mekânın kalitesini doğrudan etkileyecektir. Nüfus yoğunluğu çev-re kalitesini belirleyen en önemli etmenlerden biri olduğundan, tüm yukarıda-ki veriler doğrultusunda; Venedik II planlama alanında brüt nüfus yoğunluğu ve kentsel mekân kullanım kararları verilmiştir.

 

Konut Dokusu

 

“Venedik II”nin yüksek standartta konut yerleşimi olması planlanmaktadır. Konut tipleri, kullanım m2’leri ve kentsel mekan standartları açısından prestij mahalleleri oluşturulmaktadır. Konut dokusu, sosyal donatı ve kentsel altyapı açısından kendine yeterli, 3 komşuluk birimi ve 1 alt merkezden oluşmak-tadır. Komşuluk birimleri yaklaşık 1800 konut/ünitelik, 7000 nüfuslu yerle-şimler olarak tasarlanmıştır. Her birinin kendi içinde yeterli olması, yapımda etaplama ve uygulama/bakım/servis kolaylığı getirmektedir.

 

Yoğunluğun dağılımında ve konut yerleşiminde zemin durumu, hakim rüzgar yönü, görsel/visual etkilenme, güneşlenme durumu, manzara, merkez oluşturulması vb etmenler göz önünde bulundurulmuştur.

 

Kıyı/Yalıevler

 

Sağlıklı bir sahil şeridi oluşturmak amacı ile genişliği yer yer 300 – 400 m’ye varan dolgu ve ıslah çalışması yapılması öngörülmüştür. Bu dolgu ile sahilde yapay azmaklar ve koylar oluşturulacak, bu kesim brüt yoğunluğu 75 kişi/ha olan “YALIEVLER” ile doğrudan deniz ile temas halinde olacaktır. Evlerin karadan olduğu kadar denizden de servis alması, rekreasyon amaçlı kullanı-mının yoğun olması düşünülmüştür.

 

Şekil 9: Venedik II (Gedizkent) Projesi Mimari Tasarımları (Broşür) (Mimari Tasarım: Çıngı, A., Karabağ, O.)

 

Kıyı Arkası

 Zeminin sondaj sonucunda belirlenecek durumuna göre, tek katlıdan 5 kata doğru yükselen apartman evler (tabanda genişleyen bloklar), atrium evler (avlulu), bungolaw tek katlı evler birbirlerinin manzarasını kesmeyecek şekilde ve sıcak – kurak iklim koşullarına uygun bir tasarımla yerleştirilecektir. Yo-ğunluk olarak brüt 250 kişi/ha olması düşünülmüştür (Harita 3. Nüfus Yoğun-lukları).

 

35 m’lik I. Derece toplayıcı yolun doğusu, Gediz eski yatağı kenarında yer alan I. Bölge “GEDİZ” olarak adlandırılmış ve tüm alanın yoğunluğu brüt 250 kişi / ha olarak belirlenmiştir. Bu kesimde yatak boyunca uzanan spor, park, rekreasyon alanları kompleksi, hem “Venedik II” alanına, hem de doğuda olu-şacak alt merkeze hizmet verecektir.

 

Yolun kuzey doğusunda yer alan II. Bölge ise “EFES” olarak adlandırıl-mış, DDY triyaj tesisini alandan soyutlayan tampon gelişimin güneyine 350 kişi/ha yoğunlukta (3-8 katlı) yüksek yapılaşmanın da harmoni içinde yer ala-cağı bir konut bandı önerilmiştir.

 

Kuzeybatıdaki III. Bölge, “BERGAMA” yerleşimi benzer nitelikte, ken-di içinde bağımsız, marinaya doğrudan ulaşan promenadlar ve kanaletler ile zenginleştirilmiştir.

Harita 3: Bergama, Gediz ve Efes Mahalleleri Nüfus Yoğunlukları.

“VENEDİK” adını çağrıştıran, azmaklar, gölet ve kanaletler ile su ve yeşi-lin kaynaştığı merkez kesimi, Marinadan yaklaşım sağlayacak şekilde alanın geometrik olarak da merkezine yerleştirilmiştir. Bu bölgenin gündüz olduğu kadar geceleri de canlı ve hareketli olmasını sağlamak amacı ile kuzeydoğu ve kuzeybatıdan gelerek kent merkezinde “SELÇUK” meydanına ulaşan bir dizi konut (brüt 350 kişi/ha) alanı planlanmıştır.

 

Yaklaşık 26.000 kişilik prestij konut yerleşmesi tasarımında, yoğunlukları mümkün olduğunca düşük tutmaya özen gösterilmiş, uygulama/işletme aşa-maları etaplanarak yol gösterici bir şema geliştirilmeye çalışılmıştır.

 

Kentsel Sosyal Donatı Alanları

 

Ticari Alt Birimler ve Merkez

 

Gediz, Efes ve Bergama Mahalleri komşuluk ünitesi tanımına uygun bir bü-yüklükte tasarlanmışlardır. Her biri yaklaşık 7000 nüfus barındıran üniteler içinde, günlük tüketim malları satışına yönelik market/çarşıların yer alacağı, 1 hektar büyüklüğünde ticaret alanları yer almıştır. Bu alanların birer “Commu-nity Center” / toplum merkezi olarak planlanması, ticari kullanımların toplan-tı/sergi salonu, müze, kültürel faaliyetlerin bir arada yer aldığı en çok 2 katlı kompleksler olarak planlanması öngörülmüştür.

 

VENEDİK II Ana Merkezi (MİA), toplamda 3.2 ha (32.000 m2) alan kap-samakta olup çarşı, kervanvansaray, han, bedesten vb geleneksel ticari yapı-ların, çağdaş kullanım ve mimari ile yorumlayarak tasarımlanması düşünül-müştür (Şekil 10).

 

Bu kesimde perakende ticaret ile birlikte, dayanıklı tüketim malları, lüks ticari mekânlar, büro işyerleri, ofisler bir arada yer alacaktır. Sosyo-kültü-rel bazı kullanımların; sanat galerileri, tasarım ofisleri, sergiler benzeri ticari kullanımlarla iç içe olması, ayrıca “Venedik II” merkezinde kafe, bar, pub, lokanta ve lokantaların, özelleşmiş bazı mutfak türlerinin Chinesee/İtalyan/ Türk Lokantaları gibi yer alması, gece kulüpleri ile birlikte, Türk Kahvehane-si, tavernaların bir arada olması düşünülmektedir.

 

Doğu ile batı uygarlığının kesişme noktasında yer alan İzmir ve çevresin-deki pek çok antik, arkeolojik yerleşmelerle adalara düzenlenecek turların,

 

   

Şekil 10: Gediz Kent Merkezi İş Alanları (MİA) (MİA Kentsel Tasarımı: Tunçer, M., Peyzaj Tasarımı Ateş, T.)

 turizm acentalarının, ofislerinin, geleneksel üretim ve satış birimlerinin bir arda yer alması merkezin gece – gündüz canlı, işlek/cazip bir bölge haline dönüşmesini sağlayacaktır.

 

Yapı ve çevre düzenlemelerinde her şeyde önce mimari ve estetik endişe, kalite arayışı, temizlik ve bakım egemen olmalıdır. Merkez içi tamamen yayaya ayrılmış, kentsel dış mekân ögeleri, kent mobilyaları bu bölgenin niteliğine

  

 

 Şekil 11: Gediz Kent Merkezi İş Alanları (MİA) (MİA Kentsel Tasarımı: Tunçer, M.).

uygun olarak tasarlanmış olmalı, oto ve tekneler için gerekli otopark alanları ve tekne bağlama yerleri ayrılmalıdır.

 

Merkezi “GEDİZ MARİNA” dan kopuk düşünmemek gerekmektedir. Merkez arkasında karşılıklı 2 otel bölgesinde yer alacak lüks oteller merkezin canlılığına renk katacak turizm kompleksleri olacaktır. İzmir’in bu kesiminde hem Marina’nın hem de bu tür turistik otel ve tesislerin inşası prestij bölgesi niteliğine uygun/destekleyici olarak görülmektedir.

 

Kıyıda çok yoğun yapılaşmanın olmaması ana fikrinin doğrultusunda, yalı evler ile mimari ve görsel uyum içinde otellerin ve diğer tesislerin tasarlanma-sı zorunludur. Denizden yaklaşımda, siluet ve görsel etkilenme, odak (land-mark) yaratılması, denizden karaya esen imbatın engellenmemesi vb faktörler dikkate alınacaktır. Otel kapasitelerinin belirlenmesi, bu bağlamda yapılacak ayrı bir fizibilite ile mümkündür.

 Sosyo –Kültürel Merkez

 Ana merkez içinde yer alan gölet çevresinde iki kompleks şeklinde düşünül-müştür. Venedik II Proje Alanı’na ve tüm İzmir Kenti’ne hizmet verecek Kültür Merkezi ve ilgili servis hizmetlerinin burada yer alması ve ticari kullanım-larla bir merkez oluşturması planlanmıştır. Kentin ihtiyaçlarından biri olan konser salonu ve tiyatro burada yer seçecektir.

Bu bölümde dini gereksinimler için modern mimaride bir cami yer alacak, sosyal aktivitelerin odağını oluşturacak toplantı, seminer, sempozyum, kon-ferans, panel vb nitelikte işlevlere ev sahipliği yapacak bir de toplantı salonu yer alacaktır. Çok amaçlı bu salonda resim, heykel vb sergileme imkânı da sağlanacaktır. “EGE KÜLTÜR MERKEZİ” mimari esinini antik çağlardan esinlenen sütun, sütun başlıkları, friz, oyma, heykel ve süslemelerinden al-malıdır (Harita 4: Sosyal Ve Kültürel Donatı Alanları). Prestij merkezi kültür faaliyetlerinin çok yönlü ve üst düzey olduğu düşünülerek bir Opera Binası da düşünülebilir. Ayrıca geleneksel Türk Halk Musikisi, Klasik Türk Müziği, Ortaoyunu, Karagöz – Hacivat gösterileri vb evrensel kabul görmüş Türk Sa-natlarına yer verilmeli, tasarımda bu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.

 

Mahalle araları sosyo-kültürel alan ihtiyacı ticari merkez yapılarının bün-yesinde sağlanacak, “Toplum Merkezi”/Community Center olarak inşa edile-cektir.

 

Harita 4: Sosyal Ve Kültürel Donatı Alanları.

 İdari Kullanım Alanları

 

Bölgenin PTT, emniyet, yerel yönetim, bakım/servis/destek üniteleri ile be-lediye teşkilatının zabıta, fen işleri, park ve bahçeler vb hizmet birimleri bu alanda yer seçeceklerdir. Yönetim, yargı ve güvenlik hizmetleri ile Belediye hizmetlerinin genel anlamda servis vereceği bu kesimin organize bir şekilde yer alması gerekmektedir. Gölet ve kanaletler ile promenad/yaya akslarının, park/bahçelerin bakımı, temizliği ve düzenli tutulması, güçlü ve etkin bir ör-güt kurulmasına bağlıdır. Bu nedenle Belediye’ye büyük oranda hizmet düş-mekte sivil örgütlerin oluşturulup kurulması düşünülmelidir.

 

Eğitim Alanları

 

Planlama alanı içinde, her biri komşuluk ünitelerinin merkezinde toplam 3 adet, biri yalı evlere bir de merkez alanına hizmet verecek şekilde 2 adet, toplam 5 adet ilkokul önerilmiştir. Her ilkokulun yanında 1 adet anaokulu yer seçecektir. İlkokul alanı olarak 7.500 m2, anaokulları için de 2.500 m2’lik alan ayrılmıştır. Eğitim alanlarının ayrılmasında, bu alanların aynı zamanda spor, dinlenme ve eğlenme amacı ile kullanılabileceği düşüncesi ile geniş tu-tulmuştur. İlkokullar, yeşil alanların kenarında, küçük göletler karşısında ve maksimum yürüme mesafesi 250 m olacak şekilde yürüyüş yolları üzerine yerleştirilmiştir.

 

Orta eğitim alanları 3 adettir. Biri doğudaki planlama alanının önerisi ol-mak üzere, ikisi de merkezin kuzeyinde park ve spor alanları ile bir bütün teş-kil edecek şekilde planlanmıştır. Her biri 15.000 m2 olan ortaokul ve lise eği-tim alanları içinde küçük birer kapalı spor/jimnastik salonu yer alacak, geniş bahçe ağaçlandırılarak, tenis, basketbol ve mini futbol vb sportif faaliyetlerle zenginleştirilecektir. Bu alanlardan biri mesleki ve teknik eğitim alanı olarak değerlendirilebilir. Hesaplamalarla yaklaşık her 5000-5500 kişiye bir ilkokul, 13000 kişiye bir Lise olarak dağıtılmıştır (Harita 4 : Sosyal Ve Kültürel Do-natı Alanları)

 

Yeşil Alanlar/Parklar, Promenad ve Rekreasyon Alanları

 Venedik II Planlama Alanı’nda, Gediz, Efes ve Bergama Komşuluk Üniteleri birbirleri ve merkez/marina ile doğrudan/kesintisiz yaya bağlantısına sahiptir. Yaya dolaşımı günümüz İtalya/Venedik kentinde olduğu gibi, kanal ve kanaletler, yeşil alanlar ile motorlu taşıt trafiğinden arındırılmış sokaklar ile sağlanacaktır. “PROMENAD” denilen uzun yürüyüş yolları, kanaletler ve bi-siklet yolları ile insan-doğa ilişkisinin kurulması amaçlanmıştır. Konut yerle-şimlerinde de sessiz sakin bir yerleşim, gölet çevrelerinde su ile bütünleşmiş bir çevre ve nefis bir manzara amaçlanmıştır.

 

Otoparkların, servis yollarının dışta, merkezi olarak tutulması ile, insanlar sağlık için çok gerekli bir spor olan koşu, jogging ve yürüme mesafesinde işe gidiş geliş imkanına sahip olacaktır.

 

1/5000 Nazım Plan kararları doğrultusunda toplam 56.06 ha yeşil alan öne-rilmiştir. Kişi başına 21.5 m2 aktif ve pasif yeşil düşmektedir. Bu alan içinde;

 

–  Parklar,

 

–  Promenad/ana yaya aksları,

 

–  Rekreasyon alanları,

 

–  Oyun alanları ve çocuk bahçeleri

 

yer almaktadır. Bunun yanı sıra, kuzeyde tampon bölge olarak 50 hektar ağaç-landırılacak alan planlanmıştır. Bu bölge içinde de yer yer aktif yeşil alanlar yer alacaktır. Yeşil alanların yerleştirilmesinde, kuzey-güney ve kuzeybatı/ güneydoğu istikametinde esen hakim rüzgarları yerleşimin iç kısımlarına ta-şımak, denizden gelen içerilere de imbat etkisini ulaştırmak düşünülmüştür.

 

Spor Alanları

 

Planlama alanında spor alanları, toplam 21.7 hektar olmak üzere, yeşil alanlar ve eğitim alanları ile bütünleşecek şekilde yerleştirilmiştir. Kent bütününe yö-nelik spor tesisleri yanı sıra, Venedik II alanına hizmet verecek açık ve kapalı spor alanları yer alacaktır. Semt sahaları, atletizm alanları, sağlıklı yaşam par-kuru, tenis, basketbol, hentbol vb açık alanlar, yüzme havuzları, bisiklet yol-ları ile su sporlarına ilişkin düzenlemeyle 1/1000 ölçekte ölçeğin gerektirdiği detayda yer alacaktır. Kentsel mekân kalitesini, yaşam çevresi standardını ar-tıracağı spor alanlarının geniş tutulması, konut alanlarına olan talebi artıracağı düşünülmüştür. Spor alanları, 6 yaş öncesi grubu çocukları içinde emniyetle oynamaları ve küçük yaşta spor sevgisini ve alışkınlığını kazanmalara için çocuk bahçeleri ile iç içe planlanmıştır.

Kentsel Teknik Altyapı İçin Öneriler

 

Alanın kuzeyinde yer alan Atatürk Organize Sanayi Bölgesi (A.O.S.B)’nin atık arıtma tesisinin ve kanalının denetim altına alınması, bölgenin sıhhi şart-larının sağlanması için başlıca koşuldur. Ayrıca eski Gediz yatağının yeniden

 

– kısmi de olsa – canlandırılması fikrinin desteklenmesi gerektiği, azmakla-ra temiz su akımının sağlanması açısından hayati önem taşımaktadır. Çevre sağlığı, temizliği ve bakımının sağlanması bölgenin en önem taşıyan, öncel-likle ele alınması gerekli sorunların başında gelmektedir. Gürültü ve kirlilik yaratacak kuzeydeki DDY triyaj tesisleri alanının mümkün olduğu halde bir başka alana nakledilmesi önerilmektedir. Bölgede yer alacak konut alanların-da, merkezi sistem ısıtma, güneş enerjisi, çevre bakım ve düzenleme birim-leri, uydu anteni vb ortak kullanıma yönelik servis ve hizmetlerin önceden kurularak faaliyet göstermesi, planlamanın başarıya ulaşması için öngörülen faktörler arasındadır.

 

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

 

Bu yazıda; 1980’li yılların sonlarında İzmir Büyükşehir Belediyesi için ha-zırlanan ancak uygulanma olanağı bulunamayan ve o tarihlerde bir ÜTOP-YA olarak nitelendirilen “Venedik II (Gedizkent) Projesi” ele alınmıştır. Bu dönemde ve sonrasında hazırlanan ve tıpkı Venedik, Amsterdam, Milton Keynes, London Docklands vd yerleşimlerde olduğu gibi kanallardan evlere, ticari yapılara ulaşmayı hedefleyen projelerin öncüleri arasındadır. Ancak ne yazık ki uygulanma olanağı bulamamış ÜTOPYA olarak kalmıştır. Umarım ki ilerde yeniden ele alınarak yeni teknolojilerle uygulanabilir.

 

Bu kitabın sınırlı yapısı içinde Venedik II Projesi’nin sunulan aşamaları, planlama nazım plan (1/10 000 – 1/5000) düzeyinde olup, 1/1000 uygulama imar planı ve kentsel tasarım ve peyzaj projelerinde gerekli detaya inilmiştir. Uygulama Planları, Peyzaj Projeleri ve Kentsel Tasarıma ilişkin ilkeler başka bir yazının konusu olacaktır.

1

Kentbilim Fotoğrafları —Tarih–Kültür–Yönetim–Çevre Bölümünde yayınlanmıştır. 

Hakan Reyhan (Eser Sahibi), Ayşen Satır Reyhan (Eser Sahibi)

Sürdürülebilirlik Kentbilim Fotoğrafları: Tarih - Kültür - Yönetim - Çevre

https://www.amazon.com.tr/S%C3%BCrd%C3%BCr%C3%BClebilirlik-Kentbilim-Foto%C4%9Fraflar%C4%B1-K%C3%BClt%C3%BCr-Y%C3%B6netim/dp/6052825200

 

KAYNAKÇA

 

Ak, İ.(1981), “Metropolitenleşme Sürecinde Türkiye ve İzmir Örneğinde Çözüm Araştırması”, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Sosyal Planlama Dai-resi Araştırma Şubesi, DPT Yay. No: 1796.

 

Ayan, M., Konut Alanları Tasarım İlkeleri (1985), Kent-Koop Yay., No: 52., Özgün Mat., S.62.

 

Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri Enstitüsü ile yapılan görüşmeler, May.

 

1988.

 

Donald., W., A. (1977), “MARINAS, A Working Quide to Their Development and Design”, The Architectural Press Ltd.

 

Dubertret, L., Kalafatçıoğlu, A., Pamir, H., N., Erentöz, C. (1973), Türkiye Jeoloji Haritası (İzmir) ve İzahnamesi.

 

Erdil, O. (1986), Türkiye Emlak Bankası, İzmir Deniz Bostanlısı 17 000 Konut Kent Planlaması ve Mimari Projesi Ön Raporu.

 

Güney Antalya Turizm Gelişim Projesi, Batı Akdeniz ve Güney Ege Turizm Gelişim Araştırması (1975), T.C. Turizm ve Tanıtma Bakanlığı, Planlama Dairesi Bşk., Turizm Bankası A.Ş., Genel Müdürlüğü, S.155.

 

Yurt Ansiklopedisi (1983), İzmir Maddesi s. 4244.

 

İzmir Kanalizasyonu ve Arıtma Tesisleri Raporu (1988), Yüksel Proje A.Ş., Zemin Araştırmaları ve Temel Sondajları Gn. Md., S.106.

 

İzmir Kanalizasyonu ve Arıtma Tesisleri Zemin Etüdü, Raporu (1988), Yüksel Proje A.Ş., Ank.

 

İzmir Büyük Kent Bütünü Çevre Belediyeleri Üzerine Bir Anket Çalışması, Çiğli Belediyesi Çalışma Raporu (1980), ODTÜ Mim. Fak. Şehir ve Bölge Planlama Bölümü.

 

İzmir Metropoliten Alan Nazım Plan Raporu (1982), İmar ve İskân Bakanlığı, Plan-lama ve İmar Gn. Md. Yay., S.10., 96, 113.

 

Taşçı, Y. (1988), Türkiye Emlak Bankası, İzmir Deniz Bostanlısı 17 000 Konut Kent Planlaması ve Mimari Projesi Ön Raporu.

 

Tunçer, M., Vd. (1988), Mayıs –Temmuz 1988, İzmir Büyük Şehir Belediyesi VE-NEDİK II PROJESİ, Nazım İmar Planı Raporları (5 Cilt), TÜSTAŞ-EGEŞEHİR Ortak Girişimi, TÜSTAŞ Şehir Planlama Bölümü.

 

Türkiye Emlak Bankası (1986), İzmir Deniz Bostanlısı 1016 Konut İnşaatı, Temel Sondajları Raporu, 13.11.1986., TEKAR Ltd., Ank.